A Tlingmi Thawng`tha

GLORIA
(PAHTIAN THANG`THATNAK)

Daihnak cah thla kan cam i a rauh hlan ah kan thlacam hlawh tlinnak kha kan hmuh. “A saanbiknak Van ah khin Sunparnak um seh law, hi Vawlei ami hna sin zongah daihnak um ko seh”. Hi thlacamnak cu a tlawmbik kumzabu pahnihnak thok khan an hman cang. Hi an aupi mi cu Jesuh Khrih a chuah lio i Van mi hna an sak mi hla kha a si. (Luke 2: 14), Cun a tanglei rin i Vancung mi i an sak mi thang`hatnak hla Pathian `thawnnak cu Biathlam chungah a um. (Biathlam 15:3-4)

Thluachuah hal kan duh tikah chikkhat te ah Pathian kan thang`that i thla kan cam. Cucu Pathian `thawnnak le thil ti khawhnak tette khannak caah a si. Cucu amah sunparnak kha a si. Jesuh nih hitin a ti: “Fapa thawngin Pa thang`that a um khawhnak hnga, ka min in nan hal mi paoh ka tuah lai. Ka min in zeithil paoh nan hal ahcun ka tuah lai (John 14:13-14). Gloria cu lunglawmhnak le mah i zumhnak le ruahchannak zumtu cah hmelchunhnak `thabik he khan a au. Gloria (Thawng`hatnak) chungah cun, Missa raithawinak cu hlan lio biakamnak todah vun hngalh `thannak kha a si, kha zong kha tuan deuh ah kan i ruah cang khah. Raithawinak kan tuah mi cu khamhnak ca zaangfah halnak kha a si ko, asinian cu caan lila ahcun mah hi cu conglawmhnak le khamhnak caah lunglawmhnak peknak kha a si ko. Mah hi cu zumhnak mi pakhatkhat Pathian thil peknak i ralrinnak a hngal mi pa caah a si. Cucu Gloria (Pathian thang`that) cu a si ko. 

A TLINGMI THAWNG`THA KHRIHFA BU

Chikkhat te Pathian biaknak phungbia a sullam kha vun zoh ta u sih, a duhnak cu Pathian bia au pinak kha a si ko. Zarhpi ni paoh ah, hi ka ahhin Bible cahlun relnak kha a um lai, hlasaknak, Salm kha heh tiah chimnak, cun Bible cathar i cakuat hna relnak, ti mi nih Thawng`tha (Gospel) relnak kha a chuah ter. (Thawh`than i kan hrak nak ah, Bible ca rel ding mi kha let hra in rel awk kan hmuh, Mikip nih Bible cu thil ti khawhnak a ngei mi a si, tiah an chim cio. Catholic pawl nifa te Missa raithawinak a kai mi hna nih Bible ca dihlak kha an theih thlu deng, an sinah kumthum ca kha an rel piak hna. Cun Bible ca ah hri kha an tuah i a dih lak Missa raithawinak ah khan sui in an benh. Catholic Khrihfa bu hna nih “Bible Khrihfa an si” tiah mi kha chimter ding an si lo.

A ngaite kan ti ahcun, “Bible kokek” a umnak cu biaknak phungchungah a si. “Zumhnak cu theihnak in a ra” St. Paul nih a chim (Rom 10:17). Hi tin a chim lo mi kha hngal, “zumhnak cu carelnak in a ra loh”. Tuan deuh kumzabu chung a ummi Khrihfa bu hna cu ca namnak press zong an rak ngei lo. Cu a si caah Gospel (Thawng`tha) kha an ngei kho lo, an kut in an tlen chom, cu a si caah mi tampi nih Bible ca an rel kho lo. Cu a si caah Khrihfa mi nih khoika dah Thawng`tha an hmuh? Missa raithawinak ah khan an hmuh: Cun, atu bantuk in, a tlingmi Gospel (Thawng`tha) kha an hmuh. 

Missa raithawinak i ca an rel mi kha na theih tikah, kumthum ca a kal lengmang mi Lectionary an ti mi cauk hlan deuh pi in an chuah mi cauk kha a si. Hi cauk cu thil sining ka kalpi lengmang mi a hlotu a si. Protestant saya ka si bantukin, ka duhnak ca`tialmi text kha kaa seel i cu chung cun atu le atu thawng`thabia ka chim. Bible cahlun cauk tawng loin kumtampi ka um. Catholic caah cun hihi cu piahtana a si lo, zeicahtiah Missa raithawinak ah hmaan tein an kai.

Ca rel lio ahcun zeihmanhkan ngai kho ve lo. Anmah cu a hman mi le timh lamhnak a herh mi Jesuh he a thiangmi Bawipa Zanriah hmannak cah a herhmi a si. Hlan deuh Khrihfa bu i Bible cathiam sangmi pakhat, Origen (kumzabu pathumnak) nih Khrihfa mi hna kha Khrih umpinak Thawng`thabia chung i a ummi kha upat le hmaizah a fial hna, cu zong cu changreu amah hmai i an hmaizah bantuk a si ve lai.

Nang hi Pathian biaknak thil i thil thuk hngalh aa neek cang mi pa nih, Bawipa pum kha na hmuh tikah, zeitindah ralrinnak le upatnak he na huhphenh  lai a zei thil hmete zong hlohlak ding a si lai lo. Cu an pek cangmi lak sawng kha na thlau ding a si lai lo. Zeicahtiah na zumh, hmaan tein na um, daithlang in thil pakhatkhat na sinin na liamter ah cun nangmah cu leh awk a phi na ngei lai. Asinain a pum kha na humhim i hman te le ding te in na hman a si ahcun, Amah Pathian bia na dai thlangnak ah maw palhnak a tlawm deuh lai. Jesuh pum na daithlan ruangah dek? Ruah awk a um.

Kumzabu hleisarih hnu ah a voihnihnak Vatican Council nih hi hlaan lio cawnpiaknak cu atu kan chan caah an vun au pi `than. Khrihfa bu nih cun a zungzal in Bible cathiang cu a upat, cu zong cu amah minu nih Bawipa um kha a rak upat cang bantukin, a thiangmi biaknak phung aa thoknak in, amah nu nih khan ngol hngal lo in a hmuh mi kha zumh awktlak mi nunnak changreu cabuai pahnih Pathian bia le Khrih pum ahkhan a pek. (Dei Verbum 21)

Ahohmanh an um lo, tiah Origen nih a ti, “thinlung in hngalh le theih a si... amah nih a thinlung a samh lo i tinhmi tlamtling tein a ngeih lo a si ahcun”. Cu thil nih cun an fianter kho lai maw nang zong kei zong kan si ah Missa raithawinak an rel kan theih tik ah? Hi Missa raithawinak an rel tikah hin `tha tein kan ngaih a herh zeicahtiah chiatserh biakamnak tangah kan um. Bia kha kan vun theih tikah khan, Pathian bia nih khih ngerh awk ah kan hna a tla. A hnu ahcun, bia caihnak kan phan te lai i Missa raithawinak ah zeitluk `tha in dah kan nun timi kha kan theih te lai. Hlan Biakamnak ah, phung (upadi) theihnak cu upadi kha pom i kha ning khan um a herh, asiloah chiatserhnak kha nawlngaih lonak ruangah a chuak lai. Nawlbia thar ahcun, kan theih mi nih khan a kan awh tlaih; kha zong kha Biathlam cauk chungah kan hmuh lai.