Vutcam chungin chuahnak

ZEIRUANGAH CUNGLEI AH A KAI

Cu a si caah Biathlam cu ralrin peknak an thuh 1970 khuaram le naingnganzi kha a si lo, Asiloah kumzabu pakhatnak Rom pennak tuanbia ah phung le upadi an tuah mi kha a si lo, asiloah caan donghnak cawnpiaknak cauk zong a si lo. Hihi cu Bawipa zanriah kong a hram thok tein an rak suai mi kha a si. “Cucu Bible Khrihfa” ti a si i Catholic zumhnak tlamtlin tertu a si.

Asinain biahalnak a tharmi kha a hung chuak. Hlan lio Pathian biak ning an rak `tial mi ahcun, Biathlam  hi zeidah a si ti mi ah ka tlu. Zeiruangah ti mi ahhin ka taang peng. Zeicah kha bantuk a pak mi thil kha a rak um? zeicah hmuhnak le Pathian biaknak phung kha a rak si lo? Zeicah Biathlam cu John sinah an lak a zultu sin zongah lak khawh a si ve lo maw? Zeicah an `tial i zeitik caan ah dah an `ial.
A phi hna cu Apocalypse (Biathlam) cawn ka thok ah le Pathian biak ning can hna kong cawn ka thok ah a hung lang.

VAN LE VAWLEI KHA HME TEIN

John vison (hmuhnak) a um ek in a fiang i, hi cauk a si ning tak kha ton le hnglah kan duh tikah hi a hram thok ka i bia chim mi a rak ngai mi bu nih khan an ngeih. Kanmah cu Greek holh in holh u sih Judah mi phun Khrihfa ah John chan lio ah hei si u sih law, kannih cu Rom mi hna pennak khuapi, Asia ahhin kan rak um, kannih nih cun Jerusalem khua i tuanbia kha kan hngalh pah ko, zeicahtiah Ram Thiang HLim a tlawng mi hna nih an kan chimh. Jerusalem khua cu John hmuhnak a rel tu hna caah cun a bia pi taktak mi a si. Hi khua cu khualipi sipuazi an tuahnak hlan Israel mi hna hmunhma lai cer a si, cu lengah ram pumpi i nunphung le thil a sang mi a phunphun tuah khawhnak hmun lai a si. Cu lengah Jerusalem khua cu Israel mi phun hna nih thlarau thinlung he khat in an umnak khualipi a si. Atu lio khualipi Washington. D.C. Wall Street, Oxford le Vatican a pehtlai kho mi khua kha vun ruat hmanh. Mah cucu Jerusalem khua kumzabu pakhatnak Judah mi kha an si.

Jerusalem khua chungah cun, Biakinn ah khan a thuk bik mi duhnak kan ngei kho, hi khua cu biaknak lei khualipi kha a si i, nunphung dirpitu Vawleicung khua zakip Judah mi hna hmun lai ah an chiah mi khua kha a si. Jerusalem khualipi cu khuapi taktak Biakinn pi pakhat he a ummi a si. Biakinn pi pawng ahcun khuapi cu ser a si. Pathian biaknak cu hmunkhat lawng a si lo, Biakinn  pi cu a dir ve ko, Judah mi Pathian a zum taktak mi hna caah cun, zohchun awk tlak thil sermi tampi kha a um. Vawlei pumpi hi Pathian umnak ah ser a si bang in. Vawlei pumpi hi Pathian umnak hmun ah ser a si bantukin, Adam he tlangbawi rian`tuan`ti a si i cu a si caah Biakinn pi cu hi nawlpeknak thawngin fehter ding a si, Israel mi hna i tlangbawi hna he khan Athiang i Athiangbik mi hmai ah Pathian rian kha an `tuan.

Judah Khrihfa mi hna bantukin, chikkhatte ah Van i Biathlam hrilhfiah nih a chim mi Biakinn kha kan hngalh. Biakinn chungah cun, John nih Vancung khua i a hmuh mi bantukin Menorah an ti mi (Suimei inn pasarih kha a dir, Biathlam 1:12) Cun biak`theng i rim hmui khanghnak (8:3-5) cu Athiang i Athiangbik mi hmaiah khan a dir. Biakinn chungah cu a themh in an themh mi Cherudim hna hmanthlak in Vam an `tamh mi kha a um, a nungmi Saram pali hna nih Van sui`hatdan hmai ah rian an `tuan. Biathlam 4:4 nak ah “upa” kulleli an um. (Greek holh in cun Presbyteroi) ti a si i Mirang nih cun “tlangbawi” uknak, Biakinn pi i an canchungkum rian a `tuanmi hna kha a ai awh. “Rili ti cu thlalang hrai chungti bantukin a thiang” (Biathlam 4:6). Cucu Biakinn i a nganpi a ngeih mi tili sikaw daar in an `tamh, hitili pi nih hin ti gallon 11, 500 a tlum. Biathlam Biakinn a laifang ahcun, Solomon Biakinn bantukin, Biakamnak kuang kha a um. (Biathlam 11:19).

Biathlam nih hin Biakinn kha a langhter-asinain, Judah Pathian ca i aa pemi hna caah le Judah mi Khrihfa sinak i lung aa thleng mi hna kha hi nak tam deuh pi a langh ter hna. Biakinn pi ahhin an thomhnak ah a zummi pi kha an hman i, hihi cu a sang deuhmi biatak si nak kha a sawh. Moses bantukin (Exodus 25:9), Siangpahrang David zongnih Biakinn sak suaimi kha Pathian sin hrimhrim in a hmuh. “Hi vialte hna hi, a fiang mi Bawipa kut in rak `tial mi kha a si, cu zong cu Biaknak kong `thiam`thiam kha a si, cutin Bawipa kut nih a suaimi bantukin rian cu `tuan ding a si. (IChr 28:19) IChanrelnak 28:19 Biakinn pi cu Vancung zung bantukin zohchunhawk tlakin sak ding a si; “Na tlang thiang ah khan Biakinn saknak nawl kha na pek cang, cun Biak`theng cu na umnak khuapi chungah na ser lai, a hramthok te i thlam thiangmi te na rak sak mi kha na zohchunh lai” (Fimnak 9:8, Proverb 9:8).

NAWL CAWNNAK IN VA TEL TAKTAKNAK

Hlan lio Judah mi hna zumhnak bantukin, Jerusalem Biakinn i Pathian zumhnak nih Vancung khua i Vancung mi hna Pathian biakning kha a vun langhter. Leviticas i tlangbawi a cang lio mi hna, biakamnak ca i Pathian biak ning, raithawinak Vanlei in an suai mi pungsan thladem bantukin an tuah.

Biathlam cauk cu atu tiang aa dannak a um `theu ko rih, a tam chin lengmang. Cu ka zon ahcun Israel mi hna nih Vanmi hna nawl cawnnak in thla an cam, Apocalypse Khrihfa bu zong nih Van mi he hmunkhat ah Pathian an bia (19:10). Tlangbawi hna lawnglawng kha Athiang mi Jerusalem Biakinn ah luhnak nawl an pek hna, Biathlam nih cun tlangbawi hna ram pakhat kha a langhter. (5:10, 20:6) cucu Pathian hmai ah zungzal um pengnak kha a si.

Asinain Vanlei nawl cawnnak le Vawleicung nawlcawnnak kha cu a rauh hlan ah a um ti lai lo. Biathlam nih a tuahmi Pathian biakning phunkhat a langhter, cucu minung le Van mi i phawt ding mi kha a si.

VUTCAM CHUNG IN CHUAHNAK

Bible cathiam sang mi hna cu Biathlam cauk i aa `tial mi ahhin an hna a tla lo. An ruah damh tikah hin hi cauk cu 60 A.D in 90 A.D chungah `tial dawh a si, an ti. Asinain, zaapi an hna a tla ko, zeitin tiah John nih Biakinn tahnak kong a chim (Biathlam 11:1) a sawh mi cu ni 70 hlan kha a si, ni 70 hnu ah khan cun Biakinn tah awk a um ti lo.

Azei a va si zongah, Biakam hlun i Pathian raithawi biaknak ah a donghnak taktak kha cu Biakinn hrawhnak le A.D 70 i Jerusalem ronhternak he khan aa tong. Judah mi hna caah cun vawlei pumpaluk ah mah hi cu fakpi rawhralnak ah thil pipa ah khan a cang- a sawh chungmi cu hmanungbik bia ceihnak i, caan dongh tik i “Vawlei le Van” biakinnkha a si. A.D 70 hnu ahcun, Israel raithawinak i tuufa hna thahnak i meikhu hna kha an tho ti lai lo. Rom mi hna tuanphung nih khua pi i tlak rawh kuai tete hna mei i ut lakin a kangh mi hna a zorter hnu ah le Biakinn Palestine le ram dang ah a um mi Judah mi hna nunnak sullam ngeite in a tuahtu thil zong kha a si ning a `humh.

John nih a hmuhnak i a langhter mi ah zeidang kong siloin, hi vawlei hlun pi a liam lainak kong kha a si, Jerusalem khua hlun, Biakam hlun,le Vawlei thar sernak, Jerusalem thar, Biakam thar hna zong kha an i tel. Vawlei thar nih khan Pathian biaknak nawl thar kha a chuahpi te lai.

Thawng`tha John chung i a chuak mi bia cu theih awkah a har ko. “Hi Biakinn kha hrawk ulaw, nithum ah ka limlai” timi ahhin (John 2:19). Hi tlang cungah asiloah Jerusalem khua ah Pathian biak khawh lonak caan a ra lio... Pathian bia mi taktak hna nih Pa Pathian kha thlarau le biatak in an biak tikah (John 4: 21, 23). Apocalypse chung ahcun, hi chim chungnak hi a tling cang. Biakinn thar cu Khrih khuaruahhar pum si ding ah a hung lang, Khrihfa bu nih thinlung tak le thlarau in Pathian biaknak ah a thar mi Van Jerusalem khua ah hmunhma a lak lai. 

Cu bantukin, mah hi cu theih awkah a fawi ko zeicahtiah hlan lio Khrihfa mi hna nih Biakinn puanzaar a tlek mi kong kha Pathian kong theihnak le Pathian biaknak phung ningin a biapi mi ah an ruah. Puan zaar cu Khrih pum a kuai dih bantukin a tlek ve. Jesuh nih a pum kha hi vawlei caah a pek caah a rian kha a lim. Hi thil cu Pathian nih a tuah mi a si i, hi vawlei mi hna zong nih puanzaar cu “Biakinn” in `thial a si cang ti kha an theih lai.

Atu ah mikip hna cu, biakinn ah an vun chuah pi hna. “Bawipa Ni” ahcun Amah hmai ah an lut kho.

Cu a si caah u le nau hna, Jesuh Khrih thi thawng in hmunthiang ah lut ding kan si cang, lam thar in le nunnak lam in, cucu amah nih puanzar chung in amah thisa thawngin lam a kan sial piak cang... cu a si caah pakhat le pakhat dawtnak he rian`tha mi ah i ton hi daithlang hlah u sih. Patkhat le pakhat i forh u sih, nan theih chin lengmang bantukin Bawipa Ni cu a nai cang caah pakhat le pakhat i forh u sih. (Hebru 10:19-20, 24-25).

“Bawipa Ni ah cun Thlarau in” John nih thil pakhat zeidang chim mi bia asiloah bia elnak a vun lonh kho mi kha a hmuh. Hi Vawlei `hencheu zong kha Vanthar le Vawlei thar ah an lak diam cang kha a hmuh.

A cheu kumzabu hnu deuh ah, keimah zong i mer in khua zoh kaa thok.