Zatlang Nunphung Tawhfung Hna

Zatlang nunphung

3. Bupi Zatlang Nunphung Cawnpiaknak ah Abiapibik mi (Tawhfung ) Hna

(1). Minung kan Huham

Minung kan huham timi cu a thianghlim i a sunglawi. Zeibantuk ruang hmanh nih a hrem a zohchuk, a sersat, a zawmtaih kho lo. “Vawleicung ahhin Pathian sermi minung hi a biapibik mi kan si. Theihhngalhnak a ngei i a luatmi zatlang phu he aa kom i a ummi thilnung kan si (GS. 12).

“Bupi nih minung pakhat cio ahhin zeibantuk a fekmi i tlaihnak ngei hmanhseh Pathian muisam kan keng caah upat awk aa tlak mi asi tiah, fektein le fiangtein a fehter”. (The centenary of Pope Leo”s Encyclical. 22)

(2). Ramkhel lei aana (Nawlngeihnak)

Uktu minung hna cu nawlngeihnak (aana) kha ningkel loin hman awk asilo. Mipi nun `thanchonak, diahremnak, ningcangte sinak, minung huham humhimnak caah rian`uan awk asi. Bianaah “Ramkhel lei aana tihi Pathian sinin a ra. Asinain uktu vialte hi Pathian rian pekmi an si dih lo. Sihmanhsehlaw a nawlngeihnak cu Pathian sinin a ra. Cucaah uktu i nawlngeihnak cu Pathian fimnak in a cheuh piak mi aana asi awk asi” (Pacem in Teris 46).

(3). Mi zapi caah `thathnemnak (Common Good)

Mi zapi caah `thathnemnak timi cu mikip kha tlamtling mi nunnak phak dingah zatlang nun umtuning kha cawihler piak a herh (Biacah ah). “Bupi nih mizapi `thathnemnak ti cu mikip kha tlamtling mi nunnak ah teinak hmuhkhawh dingah a bawmhchan mi zatlang nunphung he a pehtlaimi thil umtuning dihlak” asi tiah zumh in cohlan asi”. (Pope John XXIII, “Christianity and Social Progress, 65”.

“Zatlang nunphung lei nawlngeitu acozah timi cu mipi i an ngeihmi thilri chawva kha ahmaanlo mi a tuah i mi zapi `thathnemnak kha a hrawh hngami mizeipoah kha a khamh hna lai”. (GS. 71)

(4). Lungrualnak upadi (Principle of Solidarity)

Zatlang nunphung phu ah aa telmi paoh nih pakhat pa `thathnemnak caah pakhat nih `tuanvo laak in rian a `tuan lai. Bianaah, “Lung i rualnak timi cu mi `thathnemnak caah rian`tuan dingah mah pumpak kha aamahkhan in afekmi zuamnak in bia i chahnak pakhat asi. Mi vialte `thathnemnak timi cu biatakin mikip `uanvo asi caah aamahkhan biakamnak timi cu mi pakhat cio le mi vialte `thathnemnak caah asi”. (Pope John Paul II, On Social Concern, 8)

(5). Zatlang nunphung aa ningcangnak (Social Justice)

Vawleicung thilchuak chungin mi vialte cu mah nunnak ca i a herhmi, chungkhar caah aherh mi caah tinco venak nawl a ngei lai. “Vawleicung thilchuak timi cu chuangkhar zapi nih ngeih asi i minung pakhat cio nunnak caah tlamtling tein conak nawl a um lai. (The Church in the modern World, 69)

“Sermi thilchuak hna tinconak ahhin zatlang nunphung i ningcangnak, zapi ca `hathnemnak i halnak le aa tlakte le aa rup tein asi lai. (Pole Pius XI, ‘The reconstruction of the social order’, 58).

(6). Misifak hna kha papeknak (Preferential Option For the Poor)

Zatlang nunphung phu paoh nih a harsa taktak mi misifak hna i an chambaunak hna kha papek in a tuah piak lai. Bianaah “Tu caante ahhin rawl`tam tihalnak, sifaknak, inn le lo ngeilonak, si ai i thlop khawh lonak, abikin a`tha khun mi hmailei caan caah ruahchannak ngeihlonak timi thil sining hna kha a `thanter. Hi thil hmaan hna hi hrelh awk an `thalo. Cu hna i theihter loin um cu innka hram ah a dirmi rawlhal Lazaruh kha a hngallo bantukin a ummi mirumpa bantuk asi sual lai (Lk, 16:19-31). Cucaah misifak hna kha papek in thim awk ah lungthawhnak a kan pek. (Pope John Paul II, “On social concern” 42; “Pope Paul VI, The development of people” 47)

(7). Ahrawm in Rian`tuannak nawl (Right of Association)

Mikip nih kaphnih `thathnemnak caah midang pakhat he kuttlaih in rian`uannak nawl a ngei lai. Bianaah “Rian`tuantu hna cu amah i aa phundang mi pawcawmnak rian hna kha kilven khawhnak caah rian`tuan phu sernak nawl a ngei lai”. (Pope John Pawl II, “On human work” 20.

(8). Zalong tein Biachah khawhnak (Free Decision)

Mikip cu anmah zatlang nunphung, ramrian `tuannak (ramkhel) hunchonak le nunphung hna ah `thathnemnak hmuhding caah zalong tein i tel in bichahnak nawl a ngei.

“Minung pakhat cio zalong tein `tuanlio mi mah pumpak rian, sehzung thilchuahnak, `tuannak nawl hna kha ngolternak cu a palh taktak mi asi. Cutin thil tuahnak cu a ningcang lomi asi ko. (Pope Pius XI, “The reconstruction of the social order” 79.

(9). Ram rian`tuannak le `Thihpphaih lonak phung (Politics and No Violence Means)

Mah ram cozah cu `thihphaih lo lam ning in daihnak le aa ningcangnak kha a kawl lai. “Raltuknak nih harnak pakhat aphi chuak asilo. Daihnak timi a mindang pakhat cu `thanchonak asi”. (Pope John II, The centenary of Pope Leo’s Encyclical” 52).

(10). Kokek pawngkam i dinfelnak (The Integrity Ecology)

Minung cu Pathian aiawh in kokek pawngkam kha zohkhenh kilventu ah nawlpek mi asi. Kokek pawngkam i a man le kokek vawleicung ah aa hngatmi hna minung nunman kha a cohlan i kokek pawngkam zongkha upat awk a herh.

“... Vawleipi i tucaan lio thil umtuning le hmailei hna cu sermi kokek pawngkam cungah aa hngatmi asi. Zeicah tiah minung le pawngkam kokek upadi hna cu a dong ti umlo, pakhat le pakhat aa hngatcio lai. Minung `thathnemnak caah kokek pawngkam kha a zohfelnak cungah hram a bunh lawngah sermi thilnung vialte kha khamh le zohkhenhnak ah ahmaanbik mi ningcang hmaan asi”. (Pope John Paul II, World day of peace message, 1999, No. 10).

(11). Biaknak zalonnak (Religious Freedom)

Leicung kan nunlio ahhin mah zumhnak tein kan nun awk aherh. Pathian vancungram timi cu ningcangnak le daihnak muisam a ngei. Cucaah ram uktu vialte cu biaknak lei zalonnak hna kha zohkhenh le kilven ahau. “A ningcangnak caah colcanghnak le valei pumpi kha remh`thannak ah i telve in cawlcanghnak cu Pathian thawng`tha chimnak he aa pehtlai mi asi. Phundang in Bupi i mission rian timi cu zohchuk sersat innak dinhmun in luat ding in le mi vialte kha khamh awk caah asi”. (World synod of Catholic Bishops, Justice in the World,” 16.

(12). Nunphung he pehtlai mi nawlngeihnak (Cultural Right)

Minung kan nunnak he hmunkhat ah a um`ti mi nunphung kha hrawhkhawh asilo. Minung hna nih cun mah nunphung lawngin mah le nun man kha langhter cio kan si. Cuccah nunphung nawlngeihnak kha philhpiaknak cu minung kan nunnak kha hrawh thluahmah mi asi.

“Minung kan tuahsernak vialte cu nunphung pakhat chungah khan thil a cang i nunphung he pehtlainak a ngei. Nunphung kha tlamtling le fektein thlen khawh awk caah minung i serthar khuaruahnak, theihhngalhnak, vawlei le minung hna kha hlathlai mi hngalh thiamnak timi, minung vialte he a pehtlai mi konglam vialte aherh. Cu lengah mah pum kha aa uk khomi `hawnnak, mah pum kha i pekchanh i toidornak, hawikawm thiamnak, mipi `thathnemnak caah rian`uan dingah i timhcianak vialte aa tel ... minung i hmailei caah sersiamnak cu mah pum le ruahchannak kawltung kha theihfiannak cungah a hngatmi asi”. (Pope John Pau II, ‘Centsimus Annus’ n. 51)

Kannih “Zatlang phu” pakhat i abiapibik a hrihram cu Thlarau lei he a pehtlaimi thilhmaan asi ti kha mikip nih kan cohlan cio awk asi. Daihnak he a nuam i a karhcho mi mibupi ser awk caah cu thilhmaan hna cu ahohmanh nih al kho awk asilo. Cucaah Bupi i zatlang nunphung cawnpiaknak ahhin abikin “zatlang phu kha ahmaan in ser i a ningcang tein `thathnem ter hnuah dawtnak in tlamtlinnak leih phak khawhnak caah” (GS n.26) a cawnpiak lio asi.

Add new comment

20 + 0 =