Hriamnam le Daihnak

2. HRIAMNAM ZUAMNAK LE DAIHNAK
    Pathian nih vawleicung dihlak kha minung uknak tangah a chiah (Gen. 2:15). Minung cu Pathian duhnak ningin vawlei kha zohkhenh kilven ding le dawtnak le ningcang te sinak hna kha siamremh in a deih a nuammi vawlei siding ah zuam in `tuanawk `tuanvo kan ngei.
    Pathian nih a pekmi vawlei pumpi kha minung nih mah ruahnak in tuahnak nawl a ngeilo. Minung hi vawlei pumpi sertu asilo kha theih a hau. Vawlei pumpi dihlak le thil zeizong a ngeitu cu Pathian lawnglawng asi (Psalm 24:1).
    Cucaah minung cu pathian duhnak kha ralchanh in vawlei pumpi kha rawh dingin tuah awk asilo. Vawlei pumpi he pehtlaihin minung nih an tuahmi paoh cu remhduhnak thinlung put aa tel lai. `Thanchonak le daihnak leiah a hmaihoih lai.
    Minung hna duhfahtuknak, ruamkai porhlattuknak le huham aana ngeih duhnak hna hrambunh in tuah (ser) mi hrawhnak hriamnam ngan hna nih vawlei kha hrawh le a donghnak leiah a namchih. Pope John Paul II nih amah i (Redemtor Hominis) cathluan ah atanglei bangin ralrin a pek.
    “Tulio caan minung hna cu mah le kutte in siseh, theihhngalhnak in siseh, serchuahmi thil hna nih `thihnak kha an ing” 1    

Pope nih timh in a chim duhmi cu `tihnung asimi thilhna cu hrawhkhawhnak thazaang angantuk mi chemical, bio hriamnam hna le nuclear-atom hriamnam hna an si.
    Westminister Cardinal pakhat nih “Nihin vawlei pumpi cu `tihnung asimi `tihnung thar hna he a hmaitonh. Minung hna cu kan vawleipi kha a dongh cikcek rawh cikceknak ah a chanh khomi hriamnam ngan hna kha an ser cang” 2 thinphang ngaiin a rak chim.
    Cuticun thinphan ngaiin a chim bangin cu hriamnam hna cu `tihnung an si taktak. Aruang cu khuaruahhar a `thangchomi teihpan fimnak ruangah asi. Remh duhnak i tuahmi rian ah siseh, hrawhnak rian ah siseh, teihpan fimthiamnak i thildang chuahnak cu a ngantuk hringhran.
    Voihnihnak Vatican tonpumhnak nih  a tuahtannak cu “Teihpan lei thiamnak he pehtlaimi hriamnam hna a karh ningin raltuknak i thinphan thlalaunak le ziarngeih `tumchuknak han zong tahkhawh lo tiang a ra karh ve.
    Cu hriamnam ruang i a ra chuak ding mi tuahsernak hna cu phungning in kham. ngeihnak nawl rikhiah mi nakin a lonh i ruahdamh khawh lomi rawhralnak hna a chuahter khawh” tiah an tuaktan. 3
    zeitluk in dah `tihnun asi tiah cun, vawlei hramthawk in nihin tiangah i telnak raltuknak vialte i minung an thihlohnak a tlawmtam le innlo thiri an sunghmi dihlak cu atam raktuknak ruang i a rawh an sungh dingmi a tlawmtam he khalchuh (cuaithlai) ahcun a tlawmdeuh lai, tiah (war at what cost?) cauk ah an `tial. 4
    1981 kum, October 22 ni, Vatican thawngthannak hmun (Radio) nih a thanhnak ah “american le Russia nih an ngeihmi nuclear bom dihlak cu kan vawlei pumpi kha voitampi a hrawh kho i, 1945 kum. Japan ram Hiroshima khuapi i a rak puakmi bom thazaang let nuai (1.3) he aa thluk” 5 tiah a ti.
    Hitluk thinphan thlalau asimi, hrawhkhawhnak thazaang a ngan taktak mi hriamnam hna ser i an kutchung an chiahnak cu minung chitlak vialte caah `tihnuntuk mi asi kha an hmuchcio cang. sihmanhsehlawm atom hriamnam hhna kha an hrawhdih cikcek lawngah, minung vialte cu thihnak mangchia `thihphaihnak in luatkhawh asi lai.
    Cuasicaah, Newclear hriamnam hna kha hrawh ding asi, tiah Pope John (23) nih a rak forhfial.6
           1981 kum, October thla ah ram palai hlun pakhat asimi George Kinan nih Germany ram i bia a rak chimlio ah “Pathian kha nan dawt caah siseh, nan hrinmi nanfa no hna nan dawt caah, nan ngeihmi, nunphung lam kha nan dawt ruangah siseh, hi nan hruhnak nganpi kha ngol cang uh. Nannih cu a thimi phun nan si. A palh khomi nan si. nan hriamnam hna kha nan kutchung ah chiahnak nawl nan ngei lo” tiah vawlei cung ram ngan hna kha a rak nawl hna.7
    Nangmah nunning palh ruangah thihnak kha i sawm hlah. Cuve bangin na kut nih a tuahmi hna ruangah hrawhnak rak i phorh hlah tiah (Wisdom 1:12) ah ralrinnak a pek. Minung cu vawlei pumpi i hrawktu nunnak kha siseh, siamtu nunnak kha siseh naa thim lai. Hrawhnak cu thihnak ah a kalpi i siamremhnak cu nunnak leiah a hmaihoih ti kha philh hlah ngat uh. Minung fa dihlak le minung vawlei pumpi a van cu minung kutchung ah a um timi kha nan cinken zungzal cio lai. Pakhat le pakhat teiduhnak, pakhat le pakhat nahchuahnak, pakhat le pakhat lunghrinhnak le zumhlonak, huatnak hna kha hrambuhn i a ra hrinmi hriamnam zuamnak cu valei pumpi kha `tihnun thinphannak ah a nam chih i sifahnak khorchung ah a kalpi.
    Nihin hriamnam zuamnak, abikin atom hriamnam hna i zuamnak cu lung retheihnak chingchiah a phan cang. Iranm chak Korea, nuclear buainak hna, Tuluk, Russia, America nuclear zuamnak hna siseh, India. Pakistan nuclear zuamnak hna siseh, `tihnun sining ah an phancang ticu kan theih ko cang.
    Biacaah, voithumnak Ralpi tho sehlaw, hrawhnak thazaang ruahdamh khawh lo tiangin a nganmi hriamnam hna kha an ngeihcio caah ahohmanh nih an i tei lai lo i kan dihlak kan thihloh, kan rawkdih ko lai tiah Science lei thiamsang hna le hriamnam he pehtlaimi thiamsang paraku hna nih hlankan an ruah damh. Cucaah pthumnak vawleicung ra;pi a thawh taktak ahcun vawlei pumpi caah a donghnak i hramthawhnak asi te lai. Mikip nih dawtnak karhter i raltuknak hna khapcio lawngah hmailei caan vawlei cu a nuam khawh lai.
    Minung pakhat le khat zumhnak, dawtnak, theihthiam piaknak, ngaihthiamnak, ningcangte sinak, upat hmaizahnak thinlung hna in khat le khat pehtlai tein kan i komh lawngah a daih a humhim lai i a nuam a `thancho mi vawlei kha kan ser khawh hna lai.
    End Notes:
1. cf. Redemptor Hominis N.15.1
2. cf. Basil Hume, “To be a pilgram”  St. Paul Publication, england, 1984  P.154
3. cf. Second Vatican Council, Pastoral Constitution on “The Church in the modern world” V.80
4. cf. S.S.AART, “War at what cost?” In Teenager, July, 1975, PP. 24-26
5. cf. The Examiner, November 14, 1981, P. 728
6. cf. Pace in Terris No. 112, in “the Gospel of  Peace and Justice” by Joseph Gremillion, New York, 1976, P. 225
7. cf. Paris Denehoo, the “New right and the sin problem” in “Border religion of Faith”: Edited by Keneth Aman,, orbis books, New York, 1987, P. 292.

 

 

Add new comment

5 + 11 =