Innkai Laam

Innkai lam

Innkai lam timi cu innpi innthar an sak i luhnak puai an tuah tikah an lammi a si. Sihmanhsehlaw, hlan pupa chan ahcun mikip nih tuah phung a si lo. Nuva pahnih hna cu nu le pa sinin inndang an chuak i mahten innchungkhar kan dirh (ser) cang lai an ti tikah phunglam ningin tuah ding tampi a um. Cu phunglam an zulh an tuah dih (an tlinh) hnu lawngah innpi (phunglam ningin a tlingmi inn) sakkhawh a si. Cu phunglam ningin sakmi innpi an lim hnu lawngah 'Innkai puai' tuahkhawh a si i, 'Innkai lam' zong lamkhawh a rak si. Inndang chuak le innsak phung (Lautu phung) ka langhter ta rih lai.

            Hlanlio ah nu le pa sinin inndang (innthar) an chuah tikah Lai inn cu liangpum in an sak. Innpi sak colh a si lo. Farthing le tupi thing deuh in an rak hman. A cungkhuh cu ngaidi, samthlem le 'eavise' le 'hniatae' timi ramkung phun kha an rak cih. Liangpum inn an sak lioah Meitihnak an ti i Vok sumhthum te thah a si. Kumhnih thum a rauh hnu ah inn chaklei hoih nak an ti i Vokpi, innthlang lei hoihnak an ti i Vokthau pakhat thah a si i Rawithawinak tuah a si. A hnu ah liangper an saih i innpi kan sak cang lai an ti. Liangper cu tung a par khatte lei kha pehnih tluk sau a tte an khuar i cu ahcun tenh a si. Lai inn cu a saupi in rak sak a si caah mi zaran inn pakhat ah chakthlang in tung hi sawm 30 in 50 tiang a rak herh. (Bawi inn sak dan cu a tanglei ah ka langhter te lai.) Liangper inn sak hlan, Liangpum inn sak lioah ngaidi (Di) an cih ning cu di tawmkhat lawng kha innhmai lei an hoihter i an cih. Cu bantuk inn kan hmuh tikah inndang a chuak thar mi an si ti theihkhawh an si.

            Liangper inn an sak tikah innpi kan ti i Inn luhnak puai (Innkai puai) tuahkhawh a si cang. Innkai puai lioah Vok, Sia tiang an thah. Cu lioah an pu (nupi lei pu) nih Vok (1) le zupu (1) zong a bawmh ve hna. Inn ngeitu nih an pu cu Dar bel khap (5) (asiloah) khaphra tiang zong a manh hna. A farle lei zongin ar, vokthau le zupu an i put in innthar kan zoh an ti i an bawmh ve hna. An farle cu innkai nak i an thahmi Saphei kha an pek ve hna. Innthar luh (Innkai zan) zan ahcun khungdar, darchawn sumsel tum in an lam i innkai hlasak in zanvar tiang i nuamh a si. Innkai lam cu pa pakhat le pakhat nu karlak thlak, dirbu kutsih in lammi a si.

            Bawi inn sak dan kan ti tikah Lautu miphun Pu Thawng Ling - Thangaw khuami a inn sak dan hi tahchunhnak ah langhter ka duh. Mizaran Lai inn paohpaoh cu inn an sak tikah dalthum (khaanthum) ah tthen in sak a si. Asinain Ramuk bawi Thawng Ling inn tu cu an sak ning aa dang. Pu Thawng Ling inn hi kan theih balmi inn hna lakah a saubik a si lai, tiah ka ruah. (Keimah cattialtu hi kum 5-6 ka si, 1958 kum hrawng ahhin ka rak hmuh bal, atu cu a um ti lo.) Innpi cu a tung lam 60 (pe 300) le a vang lam 10 (pe 50) hrawng a si lai. 1880 kum hrawngah an rak sakmi sidawh a si. A sannak cu pe (28-30) kar a si i ngaidi (Di) cihmi thing-inn a si. Inntung cu (300) hlei a si i Matupi peng zuamang ram in an rak hngalhmi Angthing an si. Suttung, Zel, Vampang le thingdang hna cu Thangaw ram Bawipa tlanghram tupi chung in an lakmi a si. Dal (khaan) - 12 ah an tthen i dalkhat ah inndong pathum (3) an rak um. Dal (khaan) li cu sal inndang (12) umnak a si. A laicer khaan cu Pu Thawng Ling chungkhar umnak khaan a si. An tappi meikhu nih minung innchung luhkhawh lo tiangin a khut. Innchung cu a muituk i chun hmanh ah meifar an i van an ti. Voikhat cu mirang bawi pakhat nih innchung hmuh ka duh a ti i meikhu ruangah a lut kho lo an ti. Milu a relter hna i minung an dilak (73) tluk an si, an ti.

            Mizaran an si zongah Bawiphun an si zongah innkai phunglam le innkai lam cu aa khat ko. Vokthau in innkai asinain a tthawng deuh nih Sia zong an thahchih ve ko. Innkai lam i an sakmi hla a dang tein a um ve. An tummi ringawn cu darchawn (2), sumrel, saki le paran (khuang) hna an si.