Mother Theresa

Mother Teresa

September, 5

MOTHER THERESA (Calcutta Khua Kan Nu Theresa)

(Pathian Pangpar Hmete)

            Mother Theresa nih “Keimah cu Albenia nu pakhat ka si. Asinain ka nunchung India minung si awkah ka pum ka pek cang. Ka biaknak cu Catholic (RCM) ka si. Ka rian`uan mi sifak bawmhnak cu vawleicung mi vialte caah a si. Ka lungthin dihlak kha Jesuh Pathian sinah ka ap dih cang” a ti.

            Mother Theresa cu Albenia miphun, Yugoslavia ram Scopze khua ah August 27, 1910 ni ah a chuak. Amin taktak cu Agnes Bojaxhiu a si i Agnes tiin an auh. A nu le a pa cu Anhnah le theithu zuar an si i unau nu pahnih le pa pakhat a ngei. A hmetlio tein a pum a hme ngai nain a lung a hak tukmi le teirial ngaiin rian a `uan mi a si lengah a zumhnak a fek i upa bantukin biachim a hmang mi a si.

            Amah cu vawlei cungah mi zapi nih hnulei an chit mi, zei an rel lo mi hna, inn le lo ngeilo, rian ngeilo, eidin hnipuan ngei loin lam lakah a vakvai mi, sifak lak i sifakbik pawl, zohkhenhtu ngei loin zawtfahnak a phunphun a ing mi pawl, nu le pa ngeilo pawl, thihcaan zong i vuitu ngeilo hlawt mi pawl hna kha a bawmhchanhtu a si. Curian cu kum (50) chung pumpek in a `uan caah UNO le ramkip in Bu tampi nih ‘Calcutta khua kan Nu Theresa (Mother Theresa of Calcutta) tiah an auh dih. Amah cu India ram Calcutta khua ah a um i Vawlei cung ram 100 renglo sifak santlailo bawmhnak hmun (sakhaan-Inn) 500 hrawng kha a tuah a zohkhenhtu a si.

            Primary Sianginn a kai lio tein Catholic biaknak ah zumhfeh nakin a nung mi a si caah kum (12) a ti in Bawi Jesuh a Nu Mary min in tuah mi Mino bu ah lungtakin a `hang i Biakinn lei le mi bawmhnak lei ah fakpiin aa zuamngai mi a rak si. Kum (18) a ti in Ireland ram Dublin khua i Sister Sianginn ah a kai. Mirang holh a pelte hmanh a thiamlo caah a rak har ngai nain a sang mi tinh mi a ngeih caah mah harnak cu fawitein a tei khawh. Dublin khua in India ram Darjeling khua ah Sister `uan awkah a phan. Darjeling khua cu vawleicung a sangbik Himalayas tlangtang ah a um mi a si i a nuamngaiin a hmuh. Hmasa ah Sister rian`uan khawh rih lo in mirang le Inida ngakchia hna kha mirang ca a chimh hna.

            1931 March (24) in Sister rian`uan a thawk.  Cu ni in Theresa min a lak. Cu a min cu France ram in minthang St. Theresa min a si i a sullam cu “Pathian Pangpar Hmete” tinak a si. Mother Theresa i a rian`uannak a bawmtu Sister no tete pawl cu Kala Sari a raangmi an i hruk i Calacutta khuachung kip an vak i a dam lomi, zawtnak a ngei i zohkhenhtu a ngei lomi, eiawk rawl hal in a vakmi nutar putar pawl le ngakchia pawl, an nu le pa nih an hlonh mi, thinghmui zawtnak a ngei mi pawl hna le Siizung nih an zoh duh ti lo mi a thi dengmang mi pawl hna kha heh tiah an khawmh hna i, an cawm hna, an sakhaan, Hindu Biakinn ahcun an rakput hna. 1955 kum ah Shihu Bhavan ti mi ngakchia Keha (zohkhenhnak) kha Calcutta ah a hun. 1984 kum ah India miphun sinak a lak. Mother Theresa “Zeitik caan, zeibantuk  ngakchia paoh an si ah an rak chuahpi mi paoh kan cohlan hna,” a ti. Nuu pawchung an chuah hnu ah zoh dawhlo thihter hrimhrim a duh lo. A bikin an thih laite ah, thihnak kha daihnak, ngangamnak incio dih ding kha a si. Cucaah cun sifak mi a nunchung ah ihphah cung a it bal lomi kha a thih laite ah ihphah cungte an vunchiah i a thih ahcun, “Atu cu minung bantukin ka thi kho ve cang,” tiah a ti mi an um tiah Mother Theresa nih ati. A sakhaan ah a thimi hna hi anmah le biaknak phungning cio in a vui hna.

            Voikhat cu cathiam, mifim, a nung khomipa pakhat nih Mother Theresa kha ruahlo piin a ti mi cu “Kei cu phaisa thongkhat hmanh ka pe hnasehlaw mah bantukin ka tuah hna lai lo,” a vun ti. “Keimah zong nangmah bantuk ka si ve ko. Phaisa thongkhat ruang ahcun ka tuah ve lai lo. Asinain Pathian i dawtnak ruangah mah bantukin ka tuah khawh hi a si,” tiah Mother Theresa nih a leh. 1957 kum September ah American in mizaw phorhnak motor pakhat an hlut i cu motor in cuar zawtnak a ngei mi inntiang phanh bakin khualtlawn chawhvah i Sii pek le cawnghhramhnak rian an `uan. 1959 kum ah Foldcard Foundation upa pawl nih cuar zawtnak siizung saknak caah phaisa le thilri a dihmi vialte an bawmh. Titagra Siizung an sak i cuar zawtnak a ngeimi (30,000) lakah Mother Theresa te siizung Titagra in an zohkhenh mi minung (1,136) an si. 1964 kum ah Vatican i Pope cu India ram ah a rak tlawng i rian`uannak le chawhlehnak caah motor `ha ngaimi pakhat a pek. Mah motor cu Mother Theresa nih a zuar i Siizung saknak ca vawlei hmun Acre (34) a kaumi kha a cawk. Cu hmun cu Calcutta in motor in nazi paruk kalnak Shantu Nagar ah a si i cuka ah Siizung le Daihnak khua a sak piak hna. Daihnak khua ah cuar zawtnak a ngei mi chungkhar (400) an um i an eidin nuncan fawitein nunter khawhnak aa zuam. Mah Daihnak khua ahcun lam hruaitu le Sii lei sayamah ah kum tampi a `uan.

            Ahmasabik ah Mother Theresa nih Delhi khua ah ngakchia Keha a tuah i cu phunhpuai ah India Vuancichoke (CM) Mr. Neru bak a va kai i tha a pek. Cun Bombay khua i Cardinal Gracia nawlpeknak in sifak sangah a vakal i inndot sangpi cungah tetngai le ti le rawl harngai in an um kha a hmuh. Lamkarlak i rawl`am tihal in an hlawnh mi ngakchia nute hmanthlak kha mipi sinah a tarlangh tikah Bombay khuami vialte a lauter dih hna. Cubantuk minung, zoh tlakloin a thi mi pawl vuinak caah thlanhmun le inn hmete pakhat kha an vun hlut colh. Cu bantukin Mother Theresa a rian`uannak cu Calcutta khua i bawi le upa, mi sifak nih an lawmh an bawmh ko nain biaknaklei ri khiah mi (Canan law) a um ruangah kum (10) chung a duh bantukin a karhter kho lo. 1960 kum ahcun kum (10) a tlincang caah cunglei upa nawlpeknakin Delhi ah hmasabik ngakchia Keha a rak dirh khawhnak cu a si.

            Cun Bombay khua ahcun hmunkip ah harnak a tong mi hna caah Keha an vun tuah. Miphun le biaknak thleidan loin harnak phunphun a tong mi hna caah thlopbulnak hmun kha an hlut mi phaisa in an sak. Hmailei an nunnak caah a `hahnem hnga ding cawnnak Sianginn; Nu le Ngakchia zohkhenhnak innpawl, suai`a tahnak, thil`hitnak pawl cawn khawh dingin an tuahpiak hna. India ram ah cu bantuk bu cu (96) a um colh. 1964 kum Bombay khua ah an tuahmi mibawmtu bu vawleicung pumpi pumh nakah Pope John Paul nih lawmhnak caah Mother Theresa kha motor pakhat a pek i “Dawtnak in aa thawkmi vawleicung ramkip komhmi bu” si ding tiangin tuah dingah a forh. Cu ni thawkin vawleicung ram (20) hlei ah a rian`uannak cu a karh ter.

 Voikhat cu, Mother Theresa a rian`tuan `imi Sister pakhat nih Akora khua ah nupa ngeilo Keha sak nakah phaisa peru (50,000) a herh tiah telephone in a rak chimh. Mah lioah Mother Theresa cu phaisa piakhathmanh a ngei lo caah phaisa ka ngei lo tiah a vunleh i phone cu a vunchiah. Mah a chiah cangka cun phone cu a on `han i a vun ngaih`han. Cu telephone cu Philipine ram in Mother Theresa cu Maesaysa timi tadinca lei nih laksawng kanin pek ti an rak chimh mi asi. Zeizat nan ka pek lai, tiah a hal`han hna tikah tadinca Editor pa nih phaisa (50,000) kan in pek lai a vun ti. Mah cangka cun Akora i Sister nute cu phone a chawnh `han colh. Pathian `hawnnak le bawmhnak le ka zumhnak le kaa bochan ruangah, hi phaisa hi ka herhtuk lioah ka hmuh mi a si, tiah Mother Theresa nih a ti.

            Voikhat cu Mother Theresa nih khuaruahhar mi thil pakhat a tawn `han. Calcutta khua i sifak mipi an bawmhnak ni fate changreu an phawt tawn mi hi changreu par (7,000) a si. Nikhat cu changreu reuding meida cawkawk an hmu kho ti lo. Cucaah changreu ka pe kho lai lo, tiah Sister nu nih Mother Theresa cu a rak chimh. Mah caan cu cacawn ninga ni le zarhte ni caah changreu ka nin pe kho hna lai lo’ tiah minung (7,000) kha vachimh ding a si cang. Mother Theresa zong tuahawk a hngal ve ti lo i Pathian sin thlacam lawngkha a si ko cang.

            Mah lioah ruah lopiin zinglei 9:00 am ah cozah nih Sianginn nihnih kan khar tiah thawng an vun thanh i Siangngakchia pawl ei dingah tiah an rawh cia mi changreu hlum (7,000) kha Mother Theresa sinah motor in an rak pek. Cutikah cu changreu cu sifak harsami pawl kha an vun phawt hna. 1917 kum, London ah khual a tlawn lioah Sister pawl caah Keha, London (or) Dublin sak dingin hmun cu a um cang. Cu hmun caah phaisa (9,000) a herh. Mother Theresa cu phaisa tlamtling in a ngeih lo caah (6,000) in a hal nain hmun ngeitu nih a duh lo. Hmundang a kawllio ahcun hmungeitu aiawh in mah hmun cu harnak a bawmtu a thiangmi Sisiter pawl an um lai caah rak i lak koseh tiah an rak ti. Asinain ka tlun leiah biachahnak kan tuah te lai a ti i khualtlawn cu a peh `han. Mother Theresa cu mipi sin i phaisa a hlu hal hi a duhmi a si lemlo. Asinain England i Khrihfa a simi hna nih a thlitein phaisa an rak funh cio. Phaisa cu a vun rel i 5995 arak si kha khuaruahhar in a hmuh. Cu phaisa nih Keha cu a cawk khawh cang.

            Ahnu deuh ahcun a rian`uannak ah nu pawl lawng siloin pa pawl zong an i tel ve cang. Cucaah 1963 kum ah Mother Theresa nih mi zawn ruattu mipi harnak a tong mi bawmtu bu pa pawl bu kha Fr. Albert Desuza thluachuah pek nakin a thawk. Ahnu ah Vatican nih a fehter. Asinain harnak pakhat cu mah bantuk rian`uannak ah nu nih hruai hnahlahseh timi kong a si. Asinain 1964 kum ahcun pa pawl bu hruaitu ah Australia miphun Fr. Trevabol kha a laak khawh caah 25 March in rian`uan hram a thawk. Cu pa bu pawl cu uniform a dangte tuah loin angki cungah vailamtah an i benh i a si ko. Cu cangka cun Brother (300) nih an bu ah an lut i vawleicung ram (10) ah an phunhmi Keha (30) ah bawmhnak an tuah colh hna.

            Khuaruahhar pakhat a cangmi cu, ‘miphun nauta pawl kha thleidan in sersat a hmangmi Hindu nu pakhat nih zawtnak fakpi a ing i a thi dengmang mi hna zong, puan Sari angki i hruk in `ih lo le fih lo tein dawtnak le zaangfahnak in a thlop lenmi kha a si. Cuti a tuahsernak kha a nu le a pa, a rualchan pawl cu an thin a hungtuk. Johnboth Wath le Ann Blacky nih an hruai hna i Mother Theresa tuahsernak a uar tuk mi England ram Siibawi pawl, College saya pawl, cathiam saya pawl nih mirum sifak thleidan loin Mother Theresa a bawmtu bu kha 1069 kum March thla ah Rome khua ah a auh hna i an rian`uannak kha a chimh hna. Cucaah cun vawleicung ram vialte komh in tuah mi bu amah a bawmtu hna zong nih miphun, biaknak, cuar rang, cuar nak thleidan lo in, Hindu, Muslim, Budhist, Khrihfa vialte hna chungin dawtnak, zaangfahnak thinlung a ngei mi paoh an i tel kho tiah Mother Theresa nih an rian`uannak pawl kha a chimh hna. Cu vawleicung ram komh rian`uan bawmtu bu an zulhawk upadi phunglam kha Vatican Pope nih 1969 March thla ah a fehter.

            Mother Theresa cu September thla 6, 1997, a kum (87) a ti ah Calcutta khua ah lungzawtnak in a thi. Aruak a thlahmi hna cu vawleicung ram vialte i hruaitu a si mi, Siangpahrang, President, Prime Minister pawl an si lengah vawlei cungah a umbal thenglo mi vawleicung ram hruaitu lutlai pawl an nu pi pawl le American President nupi Hilary Clinton, Philipine President hlun Corizon Aquino, a tleicia mi India ram hruaitu Rajip Ghandhi nupi Sonia Ghamdhi le a fanu, Jordan, Belgium ram hna i Siangpahrang nu pawl, le ram leng chuak bal lomi France ram hruaitu Jaque Chirack a nupi hna zong ruak an rak humh ve.

            Mother Theresa a thicang tiah vawleicung pumpi an vunthanh tikah vawleicung caah sunghnak nganpi a si mi cu, a bikin vawleicung ah mizapi nih hnulei anchit mi, zei an rellomi hna, inn ngeilo, lo ngeilo, rian ngeilo, ei din hnipuan ngeiloin lamkam ah a vakvai mi, sifak lak i sifak bik pawl, zohkhenhtu ngeilo in zawtfahnak phunphun a ingmi, nu ngeilo pa ngeilo pawl, sifak santlai lo minung ah an rel lomi, thihcaan zong i vuitu a ngeilo mi pawl caah ngeihchiat lungkuai a si i sunghnak nganpi, hngatchannak tlang a cim tinak a si.

            ‘Pathian Pangpar Hmete’, ‘Culcatta khua kan Nu Theresa’ (Mother Theresa of Culcatta) a thih hnu ah Vatican mithiang pekkhawhnak lei hlathlaitu bu le Cardinal hna nih Mother Theresa mithiang sinak aa tlak le tlaklo tehte hlathlainak ah an hmuhmi cu;

  1. 19 October 2003 ah khan India nu pakhat a paw chung a bomi zawtnak a damnak cu John Paul II (atu ah St. John Paul) nih a rak fehter i Mother Theresa kha mithiang sinak dot ah a rak khinh cang.
  2. Brazil pa pakhat a thluak chungah a inmi hma a hnai tampi a chuakmi kha thlop awkah Mother Theresa sin a hallio ah khuaruah har a rak sinak kong hna cu, 17 December 2015 ni ah Pope Francis nih a rak fehternak kong hna an si i, cucaah Mother Theresa cu 4 September 2016 ni ah mithiang (Saint) sinak kha Pope Francis nih Italy ram Rome khua, Vatican City i St. Peter Biakinnpi tual ah a rak pek.

Zaangfahnak i Nu tiah vawleicung nih an theihmi, Pathian cung ah a nunnak dihlak in aa bochan i a zummi Mother Theresa cu “Dawtnak” a santlaihnak le “Dawtnak” i a hmual ngeihnak kha fiang tein a theitu pakhat a si.

St. Mother Theresa i a puai ni cu 5 September thla a si.

Add new comment

7 + 1 =