MYANMAR BUDDHIST BIAKNAK

BARNABITE BIAKNAK KARHTER HNA, MYANMAR BUDDHIST BIAKNAK, NUNPHUNG HNA HE ZUNGZAL I TONNAK

          Myanmar ram a phanmi Barnabite Biaknak karhtertu (missionaries) hna cu Myanmar Buddhist biaknak chung khuai in an pil luh khawhnak cu thangṭhat awk tlakngai asi. Buddhist biaknak kha a chungpil taktak in an cekhlatnak in, Myanmar Buddhist biaknak le nitlak Vawlei kha ton lengmang ternak a rak si. Annih zuamnak le thazaang chuahnak kha kan zohnak in voikhat lio i Tuluk ram ah Biaknak karhter rianṭuantu Fr. Matheo Richi le voikhat lio i India ram ah biaknak karhter rian a rak ṭuan mi Robertono Billi i zulhawk phunglam hna kha a theihter ṭhan. Jesuh Khrih i Evangelist thawngṭha kha cuka hmun um miphun hna i nunnak ah pilter i a nunternak asi.

          Barnabite biaknak karhter tampi hna cu Myanmar Siangpahrang hna he tlaihchan tein i komhnak kha an rak ser khawh. Annih kha Buddhist biaknak a Cawnpiak mi phungki hna he zong an idaw i an rak itlaihchan ngai. Pali caholh in an rak ṭialmi Buddhist ca hna zong kha Barnabite Tlangbawi pawl nih cekhlat in an cawn khawhnak ding Buddhist phungki hna nih an rak bawmh hna. Buddhist cauk cheukhat zong Barnabite Tlangbawi pawl kha an hlut hna. Acheu kha Europe leiah an kuatṭhan hna nakin nitlak lei rammi hna cu Buddhist Ca he, i ton pengnak an ngeihter hna. “Ngaite tiahcun, (1722) kum, Barnabite Tlangbawi hna hlanah, zei bantuk Europe rammi hmanh nih Myanmar nunphung le Buddhist biaknak kha dikthlier tein a cawn i Myanmar holh bia, Europe holhbia (caholh) in chuahnak an rak tuah lo. Europe rammi cheukhat nih annih he i dawhriatnak a serpiak mi ram hna kong an ṭialmi a rak um bal. Cuticun nitlak rammi hna kha ramṭhen le ramkong chimhpiaknak, Sipuazi rianṭuannak caah thawngpeknak, ramkhel rian amiak ṭhat hnemnak caah hmuhsaknak lawng an rak tuahmi kha Kamin Ngani an timi pa nih a rak hmuhsak.

          Barnabite Tlangbawi hna caah Myanmar miphun hna he hmunkhatin umnak cu Myanmar mi hna he aa tlukruante sinak, Myanmar Ca cawnnak, Myanmar hna nunphung le zulhtawn phunglam hna kha achung taktak in hlathlai cawnnak asi. Hika zawn ah Barnabite hna nih an rak ṭialmi Biaknak lei ca hna cu upat thangṭhat tlak ngai asi. Barnabite Tlangbawi pawl nih thazaang chuah in rak i zuam hna hlah sehlaw Myanmar Ca, hna cu seh in nammi Cauk sinak in a rak chuak hnga lo.

          Bishop Pelcoto cu Palih Ca ah a thiam ngaimi asi. Pihthaka (ပိဋကတ်) (Budhist Bible Ca): hmanning kha Italian holh in lehnak ah Bishop Pelcoto a thil tuahmi a ngan ngaingai. Cupinah Philosophy he pehtlaimi fimthiamnak hna, Pathian biak pumhnak he pehtlaimi hna zong Bishop nih a rak ṭial rih. Bishop cu (1760) kum ah khan Myanmar ram a ra phan i (1765) kum ah ral thongtla sinakin an tlaih i Yuria (Thailand) ram in a ra phanmi Bishop Briscot kut chungin Bishop cannak a rak hmuh. Bishop Pelcoto cu Fr. Kaparni i bawmhnak in Myanmar Cafang (alphabet) pungsan kha Rome ah an ser i (an khuar) i hmasabik Myanmar Ca nammi Cauk a rak chuah. Mah Cauk cu Alphabetum Barmanumaeu Bomanum Regni Avae Finitimarumque Regionum,” Romae, asi i (1776) kum ah Biaknak karhternak hmun in an rak chuah. Mah kum chung ahcun Khrihfa zumhnak Pathian bia Cauk kha Myanmar Ca (Kawlholh) in Rome khua ah an rak chuah hoi. Bishop Pelcoto cu hmasabik Myanmar ca namnak seh kha Tanlin khua ah a rak sak (ser). Bishop pa cu Pathian bia Cauk hna, Thlacamnak Cauk hna, Genesis le Tobiah Bible Cauk hna, Thawngṭhabia Bible Ca hna, St. Paul i cawnpiaknak cakuat hna kha Kawlca in a rak leh. Myanmar, Latin, Portugal holh pathum aa tuaimi Dictionary Cauk zong a rak tuah. Kum (16) chung Myanmar ram ah mission rian a rak ṭuan hnuah (1776) kum December (12) ni, a kum (48) a ti ah a rak thi. Myanmar ram missionary hna lakah athiang, asangbik pakhat sinakin tuanbia ah a tantak.

          Bishop Pelcoto, Mante Gaza, Kaparni, Sanjemano, Dermato le adang Barnabite Tlangbawi hna, cu Pali, Khuaram, le Myanmar miphun hna i nun phunglam hna kha an rak cawn. Annih an rak zuamnak cu atling cikcek tiah tikhawh asilo nain Europe rammi hna lakah annih cu hmasabik mah rian hna kha a rak ṭuanmi an si caah annih kha upat conglawmh awk an tlak mi asi. Annih an rak ṭuanmi Biaknak rianṭuannak cu atu lio ah Myanmar ram i Biaknak lei rian an ṭuan cuahmah lio mi nakin a zot deuh hlei lo tikha kan hnatlakpi awk asi.

          France cozah dohnak (1789-1799) tilet hnuzulhnak ruangah Barnabite hna zong fakpiin a hnorsuan hna i Biaknak karhter (missionary) hna kha an thlah nolh kho tilo caah, ahnubik ahcun Myanmar ram ah Barnabite pawl rianṭuannak cu a rak dih dongh. Rome i timhlamh tuaktannak tangah a ummi Myanmar ram Khrihfabu cu (1842) kum ah khan, Oblate (အော်ဘလိတ်) biaknak karhter phu hna kut tangah phung ning tein a rak tlak.

Add new comment

2 + 2 =