MINUNG PHUNLI

MINUNG PHUNLI

Vawleicung minung phunli; Vawlei cungah minung phuntling kan um hna i kan holh zong aa dang cio. Vawlei cungah hin ram (95) a um i holh phun (6500) a um tiah an ti. Asinain holh phun (2000) tluk hi cu minung (1000) tang lawng nih an hman mi holh a si, tiah ka rak rel bal. A lo tlau cang mi holh zong a um an ti. Hi vawleicung minung hna hi zeitindah kan tthen hna lai. Zeibantuk hmuhnak lei in dah kan tthen hna lai. Minung thawhkehnak in maw? Abihdama timi Budhist zumhnak in maw? Bible thiang in maw? tiin hal sisehlaw a dihlak in tiah kan leh hna lai. Hi vawleicung minung hna hi a biapi in phuli (4) ah tthen an si.

Caucasian:-Caucasian chuahkehnak hi Mirang phun an si.

Negroid:- Negroih chuahkehnak cu Africa pawl an si.

Mongoloid:- Mongoloih chuahkehnak pawl cu a titsa a ngo mi Asia minung pawl an si.

 Australoid:- Australoid chuahkehnak pawl cu hmun um mi phun hna le Papuwa tikulh bu hna i chungkhat pawl an si.

Cheukhat mifim hna nih cun phu (5) in an tthen ve. Titsa vun he thleidannak cu a dikthliar tuk mi a si lem lo. Miphun thleidannak lungthin zong a ttha lo. Abihdama Budhist zumhnak nih cun minung hi, ‚Ruah le Haithei, Um le Zu, mi nung phunli tiah a ti. Chuahkehnak in a tthen mi siloin a phun in minung phunli ah a tthen mi a si. Ruah phunli, Minung phunli ‚Pakhatnak ruah cu khuari lawng a ring i a sur lomi ruah phun khi a si. Cubantukin Minung cheukhat cu an kaa lawngin an chim i rian an ttuan lo.

Phunhnihnak ruah cu khuari zong a thang loin a sur mi ruah phun an si. Cu bangin cheukhat minung cu an holh lo, bia an chim lo, Asinain an ttuan mi rian an tlamtlinh. Phunthumnak cu khuari he a sur mi phun khi a si. Mi cheukhat cu a holh zong an holh a chim zong an chim i rian zong an ttuanpah. Haithei phunli, Minung phunli Pakhat Hathei phun cu a hawng aihre i a chungah a hring mi Hathei khi an si. Minung cheukhat cu a lenglei ah upat awktlak ngai an si nain an chungah a hmaan mi thil a thei hngal lo mi an si. Pahnihnak cu a hawng a hring nain a chungah a hmin mi Hathei phun khi an si. Mi cheukhat nih upat awk zong an tlak lo, an mui hmel zong a ttha lo nain a hmaan mi kha an hngalh, an theih i aa zuam mi minung pawl khi an si. Phunthumnak Hathei cu a hawng zong an hring, a sa zong a hring mi pawl khi a si. Cheukhat minung hna cu, upat awktlak zong an si lo, a hmaan thil zong zeihmanh a hngal lo mi minung pawl an si. Palinak cu a hawng zong aihre, a sa zong a hmin mi Hathei phun a si. Upat hmaizah awktlak zong an si. A hmaan mi thil zong a theih ngai kan ti mi hna pawl khi an si. Zu phunli, Minung phunli Pakhatnak zu phun hna cu, khor a cawh nain aa thup (thuh) lo mi zu phun khi an si. Cubangin cheukhat minung fimthiamnak an ngei, a hmaan ning tein a tuah lo mi pawl an si. Phunhnihnak zu phun cu khor an tuah lo nain khor chung aa thup mi zu phun an si. Mi cheukhat nih ca an thiam lo, thiamnak an ngei lo nain a hmaan mi thil an hngalh an theih i cuti ning tein a zulh mi pawl khi an si.

Phunthumnak zu cu khor zong an cawh, thuh zong aa thup fawn mi phun khi an si. Fimnak (ca) zong an thiam, thil hmaan zong an theih i aa zuam mi pawl khi cu zuphun hna he an khahchunh hna. Phunlinak zu cu khor zong an tuah lo, thuh zong aa thup fawn lo mi zu phun an si. Cheukhat minung fimnak (ca) zong an thiam lo, a hmaan mi (thilhmaan) zong an theih lo i a tuah zuam lo mi pawl khi an si.

Kan peh tthan lai. . .

Moris Ngunt Wai Alettu; Norbert Ca Ling (OSC)