POPE FRANCIS RAMPI PHUNGKI NGAN RUAHNAK PETU PHU A TON HNA LIO I A CHIMMI BIAKCHAWNHNAK

(Kaba-aye, Yangon, 29 November 2017)

            Myanmar rampi Taankah Mahaa Naazakhah (Phungki ngan ruahnak petu phu) Sayadaw hna he hmunkhat i tonnak caan`ha ka ngeih caah lung lawmnak tampi ka ngei. Keimah hika hmun ah rat khawh dingin tuanvo lakin a ka timhtuah piak i don biak chawnh nak bia a chim tu Rampi Phungki ngan ruahnak petu phu Ohka`hah, upat hmaizah mi Sayadaw  (bahdandah Kumarah Bihvuantah) cung zongah tampi lawmhnak ka ngei ti chim ka duh. Hika a rak chuak khomi biaknak le nunphung vuanci Turah U Aung Ko zong biakchawnh ka duh.

            Kannih kan i tonnak cu Catholic Khirhfa le Budhist karlak a hmunmi upat tlaihchannak, hawikom sernak hna kha a tharter deuhmi tonnak a si. Cu lawng silo in daihnak le mikip caah ningcang buaktlaknak, minung huhaam upat man ngeihternak hna caah kannih dihlak nih tuanvo kan ngeihnak kong fehter ding caantha pakhat zong a si fawn. Atu bantuk in hmunkhat ah fehter dirhkamhnak phunphai kha Myanmar ram lawng siloin vawlei cung kenkip um minung vialte nih kan herh mi a si. Zeicah kan ti ahcun ningcang buaktlaknak, daihnak, minung pakhat cio kan huham hna kha kannih nih hmunkhat awkhat te in kan fehternak thawngin ruahchannak biafang pakhat laksawng peknak a si. Minung chungkhar ah lungtling tein remnak, hnatlaknak hna karh deuh ding in aa zuam cuahmah mi hna Budhist chung tel si hna seh, Catholic Khrihfa si hna seh, a dang si hna seh kannih i komhin bawmhchanh cio hna u sih.

            Chan le caan kip ah minung zapi cu diklo in umnak hna, hnahnawh buaibainak hna, i tlukrual lonak hna kha  kan mithmuh tein kan ton hna. Kannih chan le caan zongah hin hi bantuk sifah harnak hna cu a nganchin chin bantuk in kan hmuh. Minung nih ninglam fiamthiamnak ah a thancho bangin vawleicung minung hna zong aa khatmi tinhnak le minung nunnak kha an theih fiang deuh cang. Asinain hnahnawh buaibainak, sifah harsatnak, namnehnak dan hna a um peng rih i cu hna nih cun i dannak a chuahter `han.

            Hi bantuk thil kan ton zongah kanmah leikap in ngol ding kan si lo. Kannih pumpak cio i biaknak lam nun phung tuah tawn ning hna hram bunh in hmailei pehnak ding caah ninglam pakhat a um ko ti kha kan dih lak nih kan theih cio.  Cu hma hna a dam ter kho mi lam cu zaangfah zawn ruahnak le  dawtnak hram bunh i khat le khat theihthiamnak le upatnak lei a hoihmi lam a si.

            Budhist phungning chimhrinnak bantuk in zuam in khuasami Myanmar ram mi dihlak kha keimah nih ka upat hna tiah langhter ka duh. Phungki hna Tilahsin(phungki nu) hna i nunzia zohchunh awk `ha hna he hmunkhat in thinsaunak, intuarnak, aa thlengmi nunnak le  kokek pawgkam upat man ngeihternak tiin Budhist pathian i dinnak lei mansung cawnpiaknak hna thawngin Myanmar ram chungmi hna cu cawnpiak lam hmuhsak nak hna he tling tein a cohlangmi an si.  

            Budhist phung dinnak cawnpiaknak hna cu zatlang phu hna kakip thanchonak caah a biapi mi lungvar mansung a si. Cu dinnak cawnpiaknak hna thawngin inn chungkhar lungrualnak in hi ramkomh i komh lungrualnak, cu hnu in a kau deuhmi vawleicung minung phu ah i telnak tiang in pehtlaihnak a ngei. A cunglei mansung dinnak cawnpiaknak hna cu kannih zatlang chungkhar kha thazaang a ngeihter i zatlang phu caah a biapi mi ceunak kha phorh piak dingah bawmhchanhnak a si ter.

            Kannih nih nifate kan tuahmi tuanvo ngan pakhat cu minung hna kha a hmaanmi dinnak `hancho chinchin dingah kan bawmhmi hna hi a si.

            Mah i lungthin hmunh lonak kha thukpi le a hmaan ningin kan hmuh than khawh tikah keimah ti mi donglo ruahnak kha kan hngalh i midang mi tampi ca riantuannak he aa pehtlaihnak kha kan hngalh khawh lai. Hi ningin kan nih cu pakhat te lawngin umkhawh a si lo timi kha kan hngalh lai. Kan Baibal thiang nih dawt le i tlaihchan tein um ding a kan forhfial caah i theih thiamnak, in khawhnak, ruah palhnak le huatnak hna lonh khawh kan i zuam cio ding a si.

            Budhist pathian cawnpiaknak nih zeitindah kan lonh(kaltak) khawh lai ti kha lam a hmuhsak. Thinhunnak kha lungsau thinfualnak in tei uh. thatlonak kha thatnak in tei uh. Hak kauhnak kha zawnruahnak in tei uh. Hork hrol lihchimnak kha thil hmaan tuahnak in tei uh tiah a ding mi zulh phung  a chimmi ka rak i chinken bal. Hi chimhrhinnak hna cu St. Francis Asissi thlacamnak he aa lo dengmang kha kan hmuh. Bawipa Pathian na salpa hi daihnak caah kuttlaih thilri ka si ter. Huatnak a umnak hmunah dawtnak kha siseh, sersat hliamnak a umnak hmunah ngaihthiamnak kha siseh, amui cikcekmi hmunah ceunak kha siseh, sifak harnak hmunah lunglawmhnak kha siseh ka phawrh khawhnak hnga ka bawm tuah tiah thla a rak cam.

            Hi bangin dinnak kotho cu biaknak aakhat lo mi, miphun aa khat lo mi, nunphung aa khat lomi hna karlak ah hlan kum saupi in a rak um cangmi thleidannak, hnahnawh buaibainak dan hna kha a thlop piak i theihthiamnak, lungsau thinfualnak hna caah i zuamnak ah fim ceunak thazaang a si ter. Cutin thazaang chuahin i zuam ding timi cu biaknak lei hruaitu hna lawng a si lo bantuk in ram hruaitu hna ca zongah a dang tein tuan hngami thil a si lo. Zatlangphu hruaitu hna le biaknak lei hruaitu hna nih awthang lo mi authawng kha theihkhawhnak dingah i zuampiak ding a si.

            Cu bangin i zuampiaknak thawngin a tuchan le caan nih aherhmi hna kha fiang tein theih hnu ah tanh ngeih lonak le hmunkhat te ah umnak hna kha kan theih khawh lai. Cu he pehtlaih in Pinlon daihnak tonpumhnak i rian tuannak hna caah upat pek ka duh. Myanmar ram ah i dor in khuasa mi dihlak, hi nak thathawh in na i tel khawhnak dingah thla kan campiak hna. Hi bantuk tuanvo i hngalhnak lungthin in i telnak cu daihnak, humhimnak le minung dihlak thanchonak caah rian`uan tikah a taktak in bawmhchanhnak a pekmi a si.

            Hi thazaang chuah i zuamnak nih zungzal hmunmi theipar hna a chuahter lai ti a fiang i Biaknak lei hruaitu hna kutsih in i tel riantuannak zong a herh te lai. Cu he pehtlai in Catholic Bupi zong nih bawmh in tuanve ding ah tiamhcia in a um ko. Myanmar ram daihnak, upadi khuhchilhnak hna caah biaknak lei hruaitu hna pakhat le pakhat ceihmai tinak, i tonnak hna cu a biapi taktak mi a sinak kong tehte a langhter cuahmah ko. Aluan cia April thla chungah Catholic Bishop pawl a phoihchoke (hmunpi) nih hruai in Biaknak kip fonh daihnak caah i ton in ceihmainak cu Nihnih chung rak tuah a si. Cu ahcun Biaknak kip in hruaitu hna, ramdang palai hna, cozah asilomi phu hna i kuzale hna an rak i tel. Pakhat le pakhat thate in i hngalh i dawtnak thukter deuh ding, pakhat le pakhat pehtlaih asinak le aa khatmi tinhmi a umnak kong kha fehter in dirkamh (thohkhaan) ding caah hi bang ceihmai tinak phun cu a um hrimhrim awk a si mi a si. Ningcang tein umnak le daihnak hna cu mi vialte ca a si lawngah a dikmi ningcang tein umnak le zungzal hmun mi daihnak hna cu kan hmuh khawh lai.

            Upat dawtmi Sayadaw hna, Budhist biaknak chungtel hna le Catholic Khrihfa hna cu hi hma hna kha thlop lio mi lamthluan ah hmunkhat in kar a hlang ti kho mi kan si. Kan umnak hmun kamkhat cio ah a nuam aa dawh ding ah kutsih hmunkhat in kan tuan ti kho ko. Khrihfa Bible thiang chungah lamkaltu mithiang Paul nih "Aa lawmmi sin ah vaa lawm ve u law, a tapmi sinah va tap ve uh" tiah a hnuzul hna kha a ti hna (Rom. 12:15). Pakhat le pakhat nan thilrit hna kha i chawng uh (Galati 6:2) tiah  a rak ti hna.

            Hi vawlei ah daihnak, lungtling tein i rem `hannak, dawtnak, ruahchannak thlaici hna tuh awk caah Sayadaw hna he hmunkhat in khual lam kha kaarhlan ti ka duh, ti in Catholic unau tafar hna aiawh in chim ka duh.

            Sayadaw hna he hmunkhat in nihin hika hmun ah ton khawhnak dingin nan ka sawm ca zongah nan cungah lunglawmhnak tampi ka ngei tiah chim than ka duh. Nan dihlak cungah lunglawmhnak, daihnak vel thluachuah rak tlung hram ko seh tiah thlaza ka cam.