Ngakchia kha fakpi in sikcak tikah a chuak khomi thatlonak phun (5)

Na fale kha atu le atu fakpi in na sikcak sual hna maw? Fale kha fakpi in kan sik hna tikah a chuak khomi thildang hna cu zeidah a si? Fakpi sikcaknak nih ngakchia hna cungah hmual a ngei i san a tlai maw?

Fakpi in ka sikcak hna ahcun ka nawl an ngai deuh lai i ka duhning sikaan an zulh deuh lai tiah na ruah sual si cun na palh cang. Cucaah na fale hna na sikcak hna nak ruang i thildang a chuahter khomi hna kha kan chimh duh hna.

1. Mah le mah zumhfek mi sinak thazaang a zor.

Mah le mah zumhfek mi sinak thinlung a zorter khawh. Ngakchia nih a pawngkam caah biapi mi ka si lo, tiah aa ruah i mah pumpak hmuhtheih khawhnak thazaang zong a zor i a tum- chuk. Zei ka tuah paoh ah tlam a tling lai lo i an ka sik hoi ko lai, timi lungput an ngeih caah mah le mah zumhfehnak a zor, a tumchuk.

2. Hrem, namchih a hmangmi ngakchia ah an i chuah kho.

Hrem le namchih a hmangmi ngakchia ah an i chuah kho. Kum 4 in kum 5 kar ngakchia hna kha pakhat le pakhat fakpi in i sikcaknak hna, hrem le namchihnak hna a chuahter khawh. Zeicahtiah ngakchia cu upa hna nih a cungah fakpi in an sikcaknak nih khan, hrem le namchih nak pakhat a si tiin an pom (cohlan) i an lungtlin lonak hna ruangah midang hna cung zongah khan fakpi in sikcak thiamnak a ngeihter ve hna.

Kan chimthan a si ahcun, ngakchia (fale) hna cu nu le pa he naihniam tein an um caah nu le pa nunning ziaza le tuahser ningin an si ve te lai, ti kha a philh awk a si lo. Nang nih a konglam dikthliar/ fiang tein chimh lo le fianter loin fakpi in na sikcaknak nih hrem le namchih khan in (bantukin) an intuarh ruangah, amah zong nih a khupthi rual hna, amah nak ngakchia deuh hna kha a sikcak, a hrem than ve ko hna lai.

3. Ttih hmangmi ngakchia an cang kho.

A tih a lau thiammi ngakchia ah an i chuah kho. Fakpi in sikcak a ing pengmi ngakchia nih cun, zeite hmanh tuah ngam loin, thil hmete a simi hmanh kha a tih a lau thiammi ngakchia ah an cang kho. Nu le Pa hmai ah siseh, amah pakhat te lawngin siseh zeibantuk thil hmanh kha a thar chuahter duhnak thinlung an ngei ti lo. Ka nu le ka pa nih an ka sikcak te ko lai, ti lawnglawng an tih i an thin a phang peng. Cucaah a hawile lakah ngamh lo, thinphan thlalau in hnulei aa merthan mi ngakchia ah an i chuah kho.

4. A lungchuak thil paoh tuah hmangmi ngakchia vaivuan ah an i chuah kho.

Cuti a si lo zongah nu le pa an umlo karte ah a palh zong a hmaan zong ah an lungchuak mi paoh an tuah ko i mithmuh lo kar ah lungchuak mi paoh a tuah thiammi ngakchia ah an cang kho. Cheukhat ngakchia hna tu cu, an kan sik lai ti phan ah an nu le pa hmai ahcun an tuah duhmi hmanh kha tuah loin an i suum. Nu le pa hmuhlo caante ahcun, thildang a chuak te lai mi kha zeihmanh ruah thiam loin an rak i suum mi thil hna kha le lungchuak mi paoh a tuah mi ngakchia ah an cang kho.

Nu le pa nih an theih i an sikcak hoi hna zongah an ther an phang lo, zeirel loin a ummi ngakchia ah an i chuah kho. Zeicah kan ti ahcun nu le pa nih thildang a chuak khomi kha chimh loin fakpi in au i khampiak (khap) an si caah nu le pa hmuhlo kar ah ka duhmi ka tuah hrimhrim lai, nu le pa nih theih i sikcak zongah cu caante chung lawnglawng ah dai zirziar tein a um thiammi ngakchia phun khi an si.

5. Thinlung bunh in ruah thiamnak a dermi ngakchia an cang kho.

Thinlung bunh i ruah thiamnak lei ah piahtana a si kho. Lungthin lei he pehtlai in hrem le namchih innak theipar (a phi) cu tihphannak kha an intuarh peng caah thil pakhatkhat cungah lungthin bunhnak an ngei kho ti lo. Cucaah lungthin bunh i khuaruahnak thazaang a dermi ngakchia cu zohkhenh awk an har deuh tawn. Bianaah: Ngakchia nih, Darlin (iron) kha tongh aa zuam, hei ti ko usih! A nu nih: “Hey! Tong hlah, mah kha na tongh awk a silo, kal ko, … kan chimhmi na thei lo maw? …” tiah a sikcak ahcun, a thlauh lio caante lawng ahkhan chikhat a ngol lai. Asinain, a nu hmuhlo kar ahcun, tonghkhawh aa zuam thiamthiam lai.

Cucaah fale ngakchia hna hi faktuk in sikcak ding an silo i nemte in cawnpiak dingtu an si.

Norbert Ca Ling

OSC – Hakha Diocese