Nu vialte lakah Nupi tthabik

NU VIALTE LAKAH NUPI THABIK                                                                   

         Is 7:14 “Atu cu Bawipa hrimhrim nih hmelchunhnak an pek lai, Fa pawi lio mi nu pakhat a um i fapa a hrin lai i a min ah Immanuel sak a si lai. Isaiah timi Bible ca hi Bawi Jesuh chuah hlan kum 700 hrawng ahkhan Jerusalem khua i profet a min Isaiah timi pa min zulh in ttialmi a si. Bible cauk chung i kum relning hi a hngal fiang rih lomi zong kan um sual lai caah vun fianter ta ka duh. BC timi le AD timi hi a si. BC (before Christ) ti cu Bawip Jesuh chuah hlan tinak a si i AD (Anno Domini) cu a fawi nak in Bawi Jesuh chuah hnu tinak a si. BC kum hi 2000 in a ttum thluahmah i kum(1) tiang, cun AD kum tu hi kum(1) in a kai thluahmah i a tuah 2020 tiang a si cang. Fiang deuh in theih a duh mi nih David Van Bik ttialmi LAI BIBLE THIANG cauk a hnu lei cahmai (387-390) ah zohkhawh a si.

          Bawi Jesuh chuahnak thawkin AD cu rel va si kaw, asi nain Herod Siangpahrang chan ah a chuak ti kan hmuh fawn tikah Jesuh a chuah ngaingai hi cu BC 7 in 4 hrawng a si lai, tiah ruahnak a um. Zeicahtiah Herod Siangpahrang kha BC 7 in 4 tiang a si. Bawi Jesuh cu BC 4 hrawng ah a chuak a si ahcun a hringtu nu cu BC 20 hrawngah a chuak hnga lo maw. Is 7:14 chung kan zoh tikah Jesuh le a nu kong kha BC 700 hrawng in chim chung a rak si cang. Chim duh mi cu vawlei hramthawk tein an rak um cang tinak a si. Zeicahtiah Jesuh cu Pathian a si i hramthawknak le donghnak ngei lomi a si. (Bia 1:17, Is 44:6, Bia 2:8, 22:13) Kan ruah hnga ding mi cu, Pathian nihhin zeiruang ah minu chung theng theng hin Jesuh hi a rak chuahter hnga? Ziah vancung zong in a kan thlak lo i Vawlei chung zong in phut tiah a chuahter kun lo, zeizong vialte a tuah khotu Pathian pei a si cu, Nu Mary paw chung theng in a chuahter mi hi sullam tampi a ngei ttheo lai, ti na ruat bal maw?

          Lk 1:42 ah Elizabeth nih Mary kha, “Nang cu nu vialte lakah thluachuak bik nu na si, … zeicahdah ka Bawinu nihhin kei te hna hi na rak ka tlawn,” tiah a ti. Cun amah Mary hrimhrim nih Lk 1:48 ah “Nihin thawkin hmailei ahcun mi vialte nih thluachuak nu an ka ti lai,” tiah a chim rih. Cun Biathlam 12:1-2 ah “Minu pakhat a lang i a thuam ah nika a si, thlapa kha a ke in a lamh i …” tiin kan hmuh rih, mah nu hi Jesuh Khrih i nu a si tiah Jerome Biblical Commentary nih a langhter fawn. Mathew Henry’s commentary zong nih a thiang mi i nu a si, tiah a ti ve tthiam tthiam. Mary a thih hnu in a mipum ning tein Bawi Jesuh bantuk vancung ah a kai ti hi, Bupi tuanbia chungah kan hmuh. Khrihfa tling si awk i cawnpiak ding ahcun Bible ca le phungbia (Bupi tuanbia) hi komhchih lengmang a hau. Nu le pa an um lo ah cu fa a chuah khawh lo bantuk in Bible ca le phungbia a um lo ahcun Khrihfa a chuak kho ve lo. Bible ca hi phungbia in a ra mi a si ti hi kan hngalh awk a si. RC Khrihfa nih cun phungbia cawnpiaknak hi biapi ngai in a chiah. Zei ruangah tiah cun Bible ca lawng in a tling lo. Phungbia cawnpiaknak cu zeibantuk dah a si tiah cun, tahchunhnak ah Christmas cu Dec 25 ni, a thiang cacawn ninga ni, Thawhtthan ni, Jesuh Vancung kai ni, Penticost ni, Mary Vancung kai ni, … tbk in Khrihfa nih kan zulhawk tampi a um. Mah bantuk pawl cu Phungbia cawnpiaknak ti a si. Bible chungah a um lo pawl an si.

          Nu Mary hi August 15 ni ah Vancung a kai, tiah phungbia nih a kan cawnpiak, cun, sualhram ngei loin a semmi a si, tiah a kan cawnpiak fawn rih. Kan unau Khrihfa bu dang hna nih Mithiang pawl le Nu Mary timi hi zeihmanh ah an rel lo. A sullam cu a fawi phun tuk in vancung kai kan i timh caah a si. Catholic pawl nih cun Mithiang pawl le Nu Mary hi Van ram kai nak ah a kan bawm khotu an si ve, ti a si. Mah hna pawl sin in thlacamnak zong hi phungbia nih a kan cawnpiak mi a si. Catholic Khrihfa hna nih cun Nu Mary hi kan nu tiah ti a si. Bawi Jesuh sinah dengteo in thla kan cam leng ah a nu Mary sin zongah khan thla kan campiak ve tiah bawmhnak kan hal. Cucu Nu Mary sin thlacam nak ti a si. Khrihfa budang tampi nih RC cu Mary an biak an kan ti. Hmuhtheih nak a tlawmtuk mi, hlenthiam phungchimtu aa zumhsual mi, zumhnak tlawm a ngei mi Khrihfa pawl an si. RC pawl nih Nu Mary an biak ahcun Pathian bia an si hngalo. Khrihfa bu pakhat chung i lutlaitu pa na huat ruangah, mah Khrihfabu hi a hmanlo tiin na chim ahcun mittha na si lo. Na chimmi cu zumhtlak a si lai lo i mifim nih cun an in nihsawh ko lai.

          Catholic pawl zong hi bantuk a rak si bal ve. AD 1500 hrawng i lutlai tu pawl kha an minung sinak nih a tei deuh hna caah huat an tlai, mi nih an rem hna lo. Cu tikah mah lutlai (Pastor) an huat ruangah RC tthatlonak kong vawlei cung kip thanh chim le ttial a rak si. A tthatnak kong a chimtu an um ti lo. Tah-chunhnak ah, aa rem lomi rawldawr pahnih an um i pakhat pa nih mah hna dawr khi an sa a thaw lo, an i filhhnawmh tuk, a man zong a fak, keimah dawr ah rak ei, tiah an lemsoi i na ei. Na eikhawh khan mi sinah an lemtu pa chim ning in na chimh ve hna tikah cuka dawr cu an panh cio. Sihmanhsehlaw cheukhat nih cun kan hneksak tuah lai an ti i an duhnak dawr paoh ah an ei hna. Khrihfa bu zong hi rawldawr bantuk in hneksak awk ngaite a si ve. Khrihfa bu timi cu Vancung kalnak a kan chimtu LAM a si kan tikhawh. Atu na umnak na bu hi Vancung ram kalnak lam an chimtu cu a si ko. Longhlok an timi pa nih cun, Bu a herh lo, Bu nih Vanram an kaiter lo, kei cu zeibantuk bu hmanh ka si lo a ti rih. Asinain amah lila kha Longhlok bu ka si ti aa hngal lo. Bu a herh lo na ti ahcun, cawnpiak a herh lo na tinak a si hnga i cawnpiak lo le chimh lo ahcun zeitindah Jesuh sin na phanhkhawh lai.