Aa thial lengmang mi lo tuah ruangah kan tonmi harnak

1. Thingkung hau pengnak

Thingkung a hmawng tuk cangmi kum 1000 pin lei a si cangmi kungkhat nih ti kalan 600 a chuahter khawh ti a si. Thingkung nih hin minung nih kan dopmi Oxygen thli thiang lawng si loin kan dinmi ti thiang zong a chuahter chih. Kan Lairam hi thingkung tamnak ramtha a rak si ko nain aa thial lengmangmi lo kan tuah ruangah tupi thatha le hmawng thatha zong kan thiam dih hna. Tuu le hmong tha a tlawm deuhdeuh i ruahti le ti thiang kan hmuh mi a tlawm deuhdeuh ve cang. Atu nakin hmailei kum 10 pinah ruahti, ti thiang le thli thiang a tlawm deuhdeuh lai ti cu hmuh chungkhawh a si. A ruang cu kum tinte thing kan hau peng rih caah a si.

2. Kumthin meiduah pengnak

Cinthlakmi paohpaoh a ttha kan timi khi mit in kan hmuh khawh lomi vawlei a sersiam tu rungrul (Indigenouw micro-organisms) timi IMO a tam caah a si. Cu rungrul te cu vawlei cungphaw 5cm thuhnak tiang hrawnghrang ah hin tam bik a um ti a si. Cu rungrul a nun peng ko ah cun rian a tuan peng i cinthlakmi paoh a tha kho peng ti a si. Cinthlakmi ca lawng si loin satil arva ca thiangah a tha mi an duhmi a si.

Tahchunhnak ah vok nih ramlak ah vawlei a tun, a kheih dih kan timi khi cu rungrul umnak vawlei cu a si i a than a thatter ti a si. Mit in kan hmuh khawh lo nain kanmah bawmtu ah Pathan nih a kan pekmi thluachuah rungrul a si. Cu rungrul a ral ngan bik cu mei a si. Kum tin mei kan duah peng ruangah kumtinte in IMO kan pam. Cun ti le rawl pamnak, tisik anhnah anhringso le sa`ial arva, tangka phaisa tiangin pan kan si i nunhar kan tuar. Kakip hmunkip kan vahvaihmi zong hi IMO pamnak nih a kan vahvaihter ti hi ka ruat ngai tawn. Hi vialte pamnak kan timi hi aa tthial lengmangmi lo tuahnak kan hman ruangah a si.

3. Lothlawhnak

Laimi cu lo hi a tuah in tuah loin a thlawh bak in a thian khawh chung thiang in a thlomi kan si. Thiang tein lo kan thlawh ruangah IMO kan ti lengmangmirungrul kha ni direct in kan emhter i kan thah dih. Kum khat caah cun a tha ko nain kum tampi hman khawh a si ti lo. Thiang te kan thlawh tikah IMO a thi i vawlei a hak. Tupi vawlei a nem kan timi khi IMO a nun peng caah a si. Ni nih direct a emh lonak ah IMO tam deuh a nung kho i vawlei a nem deuh ve. Lo kan thlawh peng ruangah hin thial a hauh pengnak a si ve.

Mi nung cu kan karh deuhdeuh nain kan vawlei cu a karh deuhdeuh kho ti lo. Cucaah aa thial lengmangmi lo tuah ning hi cu kum khat pawkhimnak ca lawng ruah in lamphawk(phiatlan) pawkhimnak ti zongin ti khawh a si. Cun hmailei techin fapar ca tiang ruah khawh ti loin mah zawn lawng aa ruat mi lo tuahning ti zongin ti khwh a si rih. Cun Bible lei in kan chim ahcun vawlei zohkenh le kilkawi in `hatter tthanchotertu si loin kan thingram a pamh tu IMO a that pengtu ram le vawlei a hrawktu Khrihfa ti zongin ti khawh kan si rih hnga.

Nunnak timi le rawl(Food-life) hi then awk a ttha lo mi a si. Phaisa nih zeipaoh a tuah khawh (money can do everything) ti a si ko nain phaisa tampi um ko seh law eidin awk ti le rawl a um lo, a chuah lo ahcun nun khawh a si lo. Ram chungin ti le rawl tampi a chuah ko ahcun phaisa a um lo zongah nun khawh a si ko.

Cu a si caah kan nunnak he aa then kho lomi le rawl kong kan ruah tikah hin kan lo tuah ningcang hi kan ruah than hmasat le kanremh than, kan thlen hmasat a herh ngaimi a si. Cu thlennak caah lo tuahning phunthun kan vun langhter te lai.