Catholic Bupi Thawhkehnak

Jesuh nih Peter cung i a bunh takmi Khrihfabu hi zei bu ko dah a si hnga? A hngalh khawh a har ngai. Khrihfabu vialte hi Jesuh Khrih nih a sermi bu an si a ti mi zong kan um len. Asinain Pathian Bia vun zoh ahcun a fiang ngai ko. Khrihfabu pakhat hi a thawhkehnak vun zoh ahcun a phi a chuak ko. AD 33 hrawng ah khan Jesuh le a zultu hna cu Thawngṭha chim an i thawk va si kaw, mah kum ah khan Jesuh nih Peter cung i a Khrihfabu hram a bunh cu a si(Mt 16:18). Jesuh a thih hnu ah khan Peter nih cun a hruai hna i AD 67 June 29 tiang a hruai hna. Peter an thah ni kha AD 67 June 29 a si. Peter nih hin a nun lio ah Khrih nih a cawnpiak mi Bawipa Thlacamnak “Vangcung a um kan Pa” thlacamnak kha Khrihfa hna nih cam awk ah a rak fial tak cang hna. Peter a thih hnu khan Mithiang Linus nih a chan i AD 67 in 76 September 23 tiang a ṭuan. Mithiang Linus (Pope a pahnihnak) chan ah hin “nu pawl nih biakinn chungah lu i khuh dingin” nawl a chuah. Bishop 15 a thim hna.

Bible ca a ṭialtu Luke le Mark zong hi a mah chan ah hin an thi. AD 76 in 88 tiang mithiang Cletus, 88 in 97 tiang mithiang Clemen. Mithiang Clemen chan ah hin thlacam a dih tikah “Amen” tiah hman thawk a rak si. AD 97 in 105 tiang pope Evaristus, AD 105 in 115 tiang pope Alexander, mah pope chan lio ah hin Christian (Khrih zultu hna) ti mi kha “Catholic” tiah min pek a si. Pakhat hnu pakhat catlo tein an i chaang lengmang i AD 314 a phak tikah St.Sylvester ti mi pope caan a hung phan i 314 in 335 tiang a ṭuan. Hi Pope St.Sylvester hi Jesuh zultu mithiang Peter rian a chaangtu pope 33 nak a si. Zarhte ni ulh tawnmi kha Zarhpi ni ah ulh ding in a ṭhialtu pope a si. Zeicahtiah Bawi Jesuh kha Zarhpi ni ah a tho ṭhan i Thiang Thlarau “Pentecost” a ṭumni zong kha Zarhpi ni ah a si. Biakam Hlun i zulhmi phunglam kha a thar in kan thlen cang lai tinak in Zarhpi ni hi ulh a kan fialnak cu a si. Pope 34 nak cu St.Mark a si i mah Pope nih hin Khrihfa hna zulh ding nithla relnak (Calendar) a tuah.

Pope 35 nak cu St.Julius a si i mah pope nih cun December 25 ni hi vawlei cung Khrihfa vialte nih hmunkhat te ah Christmas kan tuah lai tiah nawl a chuah. 36 nak pope cu Alexandria khua in mithiang Anastasius a si. Pope 37 nak cu Pope Damasus (AD 336 – 384) nih tiang a ṭuan i mah pope chan ah hin Missa raithawinak le Pathian thangṭhat tik ah “Alleluia” ti hi hman hram a rak thawk. Pope 40 nak cu mithiang Pope Innocent pakhatnak a si i mah Pope chan ah hin Khrihfa hna nih hman hnga dingmi Bible cauk hi a fehter. Mah ning te hin catlo tein an i chaang lengmang i a tu 2023 ah hin Pope Francis hi 266 nak pope a si. Mah pope 266 chung ah hin 38 hna hi miṭhalo ngai an si. A sual ngaimi, vawlei cung a buaitertu minung ah aa telmi zong an um. Pope 81 hna hi mithiang ah an cang. Pope chia kha hna nih an rak uk lio caan kan vun ruah tikah, khuabawi ṭha lo nih an ukmi khua ko khi mithlaam ah an cuang. Sik le velh a tam tuk lai ning le a nuamh lo tuk lai ning khi. Khua mi pawl an lungre a theih tuk lai ning vun ruah ahcun khuaci a mui ko. Sihmanhsehlaw, mah khuabawi ṭhalo pa a thih hnu, aa thlen hnu ahcun a nuamh zong an i nuam kho men. Asinain an khuabawi a chiat ruang ah khuami hna nih an khua kha an kal tak lo, an ṭio tak lo i an chuahtak dih hlei lo.

Zeiruang ah kan ti a si ahcun, hi khuabawi chia hi zungzal a hmun lai lo ti an hngalh. Khua mi cheu khat cu khua dang ah a peemmi zong an um men ko lai, sihmanhsehlaw mah a peem mi pawl kha cu lungrep a ngei deuh lo mi pawl an si ko lai. Khua zakhat zong ah va ṭhial ko hna seh law khuabawi ṭha lo, khuabawi chia cu an ton caan a um ṭhiamṭhiam ko lai. Catholic Bupi zong hi mah bantuk te hi a si ve. Pope a ṭhat lo ruangah, Bishop siangbawi an ṭhat lo ruangah Catholic Bupi kha an kal tak bal lo. Zeicah tiah cun Catholic Bupi cu Jesuh Khrih hrimhrim nih a ser takmi Bu a si ti an hngalh ruangah a si. Pope, bishop le siangbawi nih an sermi, an tuahmi bu a si ah khan cun an zam tak diam ko lai. Zei cah tiah cun minung nih serchom mi bu cu tlam a tling kho lo ti hngalh a si ruangah a si. Catholic Bupi in aa ṭhialmi kha lung reprai a ngeimi an si lo i bu khat hnu bu khat an i ṭhial lengmang ko lai. A tu vawlei cung kan zoh a si ah cun zei ruang ah Catholic an tam bik? A phi a chuakmi cu Cathlic Bupi ah cawnpiaknak aa thleng bal lo.

Zultu hleihnih cawnpiaknak ning tein a zulh. Zumhnak a tuaiter lo, thleidannak a ngei lo. Asinain Catholic doctrine fiang tein le ṭha tein a hngal lo mi Catholic Khrihfa hna caah cun lungrawk a fawi te. Zeicahtiah, zulh phung a tam i zulh a har ngai. A dang cu chim lo Sacrament hmanh ah pasarih ning tein zulh a hau. Protestants Khrihfa tam deuh nih sacrament hmanh an ngei lo. Kan tahchunh awk hnga ding cu zulhphung a zulmi sianginn maw a ṭha deuh, zulhphung a zul lo mi sianginn dah a ṭha deuh? Tuaktaan ve ko. Catholic Khrihfa Bu cu a mah le a caan ning tein, a mah le a phungning tein khua a sa mi Khrihfa Bu a si. Duh paoh in a aukhuang lo, a chimrel lo. Zulh awk tampi ning tein a kal thluah mah. Zu te le va te hmanh nih phunglam cu an ngei i khua caan ning tein an aw dawh dawh in zaihla an sa.