Minung le A Huham (Human Dignity)

Minung Huham

DAL (1)
MINUNG HUHAM
(HUMAN DIGNITY)
(1) Minung huham a sullam

“Minung a huham” timi biafang cu Latin holh “Dignus - Worthy” in a rami asi i Latin Dictionary ahcun (1). aatlak mi, (2). Huham, phunthiang sinak, hlunghlai ngaimi, rumra ngeimi, pawrhlawt ruamkai mi, aana, reng, tluktlaknak, man, a`tha khun mi, a dot asang mi 6 tiin a sullam a langhter. 

Mirang Dictionary nih a sullam a langhternak ah, minung huham timi cu; (1). huham a ngeimi, phunthiang mi (2). upat pek awk caah aatlak mi dirhmun, thilti khawhnak 7 tiin a sullam a langhter.

Cucaah minung huham timi cu “aatlak mi, hlorhtlak in thil ti khawhnak, cohlan tlak mi thil, hlorhtlak in fimthiamnak, huham, phunthiang sinak, a hlunghlai ngai mi, rumra ngeihnak, aana, reng, tluktlaknak, man, a`tha khun mi, a dot sannak, huham a ngeimi, phunthiang mi, upatnak pek awk caah aatlak mi thil umtuning, fimthiamnak” tiah sullam a ngei.

Cucaah minung pakhat le khat i pehtlaihnak ah siseh, asiloah, zatlang nunphung i komhnak ah siseh, ramkhel rian`tuannak ah siseh, minung huham kha abiapi in upat awk asi. Minung huham kha kilkamh ding asi.

Minung lawng hi hmasabik teah upat hmaizah tlak an si tiah ruah awk asi. Chim duhmi cu saram le thaw ngeilo thilri hna nakin minung kha upat hmaizah thiam cio ding asi. Thilri chawva `thathnemnak caah minung kha dantat mi siter aw asilo. Zeibantuk minung a si zongah amah a huham nakin niamdeuh in komh awk asilo. Bianaah m inung huham `thanchonak a zorter mi Bing zuar i sipuazi tuah nakin mah ca `thathnemnak tuahnak, nu hna zuarnak in pawcawmnak tuahnak hna cu minung huham a zortertu asi. Thilri chawva kan rumnak caah midang kha minung he lawhter lo saram bantukin rianfialnak, aatlak ningin man peklo timi tuahsernak hna kha tuah awk asilo. Cuhna cu minung thazaang fir in mah rumnak caah tuahnak an ti.

“Minung huham” timi cu “aa tluktlaknak” tiin a sullam langhternak lawngin a tling lo. Minung pakhat cio hi upat cawisang tlak, nawlngeih tlak an si timi kha mikip thinlung ah a camnak hnga cawnpiak hnuah kan nunnak ah hmunter awk asi. Cu thil sining tiang phak awk ah cawnpiak ding asi.

(2) Khuaruahnak lei thiamsang hna cawnpiaknak

Khrih a chuahhlan kum tampi thawkin minung huham kong kha upat awk asi tiah cawnpiak a rak sicang i zatlang nunphung, ramkhel rian ukchung ah minung ziaza i sum ding a cawnpiak mi khuaruahnak lei thiamsang an rak um. Cuhna lakah Aristotle BC. 384-322 nih minung kha “khua tuaktan thiammi saram” tiah a rak ti. Zeicaah kan tiah cun minung kan timi cu adang thilnung he aakhat lo. Khuaruah tuaktan khawhnak a ngei i cu khuaruah thiamnak thluak lawngin huham a ngei mi minung asi tiah a ti.8

Emmanuel Kant zong nih “Lungthin thiang a ngeimi” fimthiamnak lawngin huham a ngei i upat awk tlak asimi minung pakhat a rak chuak kho tiah a ti. 9

Cucaah minung cu adang a nungmi saram hna he kan i khatlo. Kan sangdeuh i upat awktlak  mi kan sinak kha minung kan man a sanzia kha a cawnpiak. Mikip kha upat awk `tuanvo asi ticu a ruangah asilo. Khuaruah tuahtan in mah pumpak biachah khawhnak a ngeimi kan si caah asi.

Khuaruahnak lei thiamsang hna nih minung kha tuahkter, soisel ding, luat tein biachahnak a ngei i phunsang deuh mi ah canter awk cawnpiaknak lengin minung nunzia kong kha thukdeuh in a cawnpiak kho hlei lo. Minung nunnak `thancho awk, daihnak hmuh awk, mah nun ziaza `thadeuh awk ah an cawnpiak cio ko hna nain minung huham i a thuk zia, minung kan nunnak i biathuk, thlarau lei kap minung kan nunnak kong, hmailei caan kan nunnak kong hna kha an rak cawnpiak kho hna lo.

End Notes

6. C.:EWISac SHORT, <<Dignitas>> In a Latin Dictionary (revised), The Clarendon Press, Oxford 1975, p. 577.
7. M. MARKINS, << Dignity>> in Collin concise English Dictionary (2nd Edition) Harper Collins Publishers, Glasgow, p. 363.
8. Ron DISANTO, <<the threat of commodity; ConSeiouness to human dignity>> in made in God’s image; The Catholic vision of human dignity; edited by Regis Duffy & Angelus Coambatese. Paulist Press, New York 1999, p, 58
9. Immanuel Kant, Fundamental Principles of the metaphysics of morals; Immanuel Kant (Trans by T.K Abbot; Pro methods books, New York 1087, p. 274.

Add new comment

4 + 15 =